Dubhghlas de hÍde

Scoláire agus polaiteoir Éireannach ab ea Dubhghlas de hÍde ((Douglas Hyde as Béarla) nó an Craoibhín Aoibhinn (a ainm cleite): 17 Eanáir 1860 - 12 Iúil 1949). Duine de bunaitheoirí Chonradh na Gaeilge ba ea é agus béaloideasaí cáiliúil. Eisean an chéad duine a roghnaíodh mar Uachtarán na hÉireann, agus b'in é an post a bhí aige idir na blianta 1938 agus 1945.

Dubhghlas de hÍde
bunaitheoir eagraíochta Uachtarán (teideal corparáideach) Uachtarán (teideal corparáideach) 1893 - 1915 Uachtarán (teideal corparáideach) 1894 - 1895 Seanadóir na hÉireann Feabhra 4, 1925 - Nollaig 6, 1925 Toghchán: fothoghchán Seanadóir na hÉireann Aibreán 27, 1938 - Bealtaine 4, 1938 Dúiche: Baill ainmnithe de Sheanad Éireann 1. Uachtarán na hÉireann Meitheamh 25, 1938 - Meitheamh 24, 1945 - Seán Tomás Ó Ceallaigh →
Saol
Ainm iomlán	Douglas Ross Hyde
Eolas breithe	An Caisleán Riabhach, 17 Eanáir 1860
Náisiúntacht	Éire Saorstát Éireann Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus na hÉireann
Bás	Baile Átha Cliath, 12 Iúil 1949
Cúis bháis	(niúmóine)
Muintir
Athair	Arthur Hyde
Máthair	Elizabeth Oldfield
Céile/Céilí	Lucy Cometina Kurtz (en)  (1893 -  1937)
Páistí	liosta iomláin Nuala Hyde Úna de hÍde
Oideachas
Alma mater	Coláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath Ollscoil Ríoga na hÉireann
Leibhéal oideachais	Baitsiléir Ealaíon Legum Doctor (en)
Teangacha	an Béarla an Ghaeilge
Gairm
Gairm	polaiteoir, file, aistritheoir, scríbhneoir, múinteoir ollscoile, teangeolaí agus staraí
Duaiseanna	Doctor of Letters : Ollscoil Ríoga na hÉireann  (1906) honorary citizenship  (1909) honorary citizen of Dublin  (1906) honorary citizenship  (1906) honorary citizenship  (1906)
Ballraíocht	Cumann na Scríbheann nGaedhilge National Literary Society (en)
Cleamhnú
Páirtithe polaitíochta	Sinn Féin
Discogs ID	3676623

Cúlra

Mac le ministir de chuid Eaglais na hÉireann Arthur Hyde ba ea Dubhghlas de hÍde. Rugadh sa Chaisleán Riabhach i gContae Ros Comáin é, áit ar chuala sé Gaeilge á labhairt ag cuid de mhuintir na tuaithe. Thosaigh sé ag bailiú scéalta agus amhrán uathu. Bhí an-suim aige i dteangacha, agus tar éis dó staidéar a dhéanamh i gColáiste na Tríonóide bhí Fraincis, Laidin, Gearmáinis, Gréigis agus Eabhrais aige.

Conradh na Gaeilge

Chuidigh sé le Conradh na Gaeilge a bhunú sa bhliain 1893 agus bhí sé tamall maith de bhlianta ina uachtarán air. B'fhearr leis an Conradh a choinneáil glan ar chúrsaí polaitíochta, agus d'éirigh sé as an gConradh ag Ard-Fheis an Chonartha i nDún Dealgan sa bhliain 1915 nuair a tháinig leithéidí Phádraig Mhic Piarais chun cinn. Bhí sé ina bhall de Choiste na Leabhar ó bunaíodh é sa bhliain 1928.

Sa bhliain 2008 agus Dáithí Mac Cárthaigh ina uachtarán, ghlac Conradh na Gaeilge le bunreacht nua a réitigh leis leagan amach neamhpholaitiúil roimh 1915 agus a d'fhág ar lár aon aon tagairt do shaoirse na hÉireann. Seo mar a fhoráiltear le Bunreacht an Chonartha: "Is í aidhm na hEagraíochta an Ghaeilge a athréimniú mar ghnáththeanga na hÉireann".

Ina Uachtarán

Ní raibh aon bhaint aige le Sinn Féin ná le gluaiseacht na saoirse, ach bhí sé sásta suíochán a ghlacadh i Seanad Éireann. Chaill sé a shuíochán sa bhliain 1925. Nuair a chuir Bunreacht Oifig an Uachtaráin ar bun sa bhliain 1937, ba é de hÍde an chéad duine a toghadh.

Naisc sheachtracha

• Dáil Éireann - Bás an Dochtúra Dubhghlas de hÍde Curtha i gcartlann 2012-11-03 ar an Wayback Machine
• Dubhghlas de hÍde ar askaboutireland.ie