Murchad mac Máele Dúin
Rí Ailigh de Cenél nEógain, clann Uí Néill an Tuaiscirt, ba ea Murchadh mac Maoil Dúin (Sean-Ghaeilge Murchad mac Máele Dúin) (beo 819–833). Maol Dúin mac Aodha Alláin (bás 788), iar-rí, ba ea a athair, Áed Allán (bás 743), Ardrí Éireann, a shin-seanathair.[1] Bhí sé i réim ón mbliain 819 go dtí 823.
| Beathaisnéis | |
|---|---|
| Breith | 8 haois |
| Bás | luach anaithnid (>833) |
| Teaghlach | |
| Athair | Maol Dúin mac Aodha Alláin |
Tháinig sé i gcoróin tar éis bás a ghaol, an tArdrí Aodh Oirdní sa bhliain 819. D'éirigh Conchúr mac Donnchadha (bás 833), de Clann Cholmáin, Uí Néill an Deiscirt, ina Ardrí, áfach. B'éigean do Mhurchadh lena linn sin caitheamh le dúshlán dá cheannas i measc Uí Néill an Tuaiscirt. Sa bhliain 819, chloígh sé Máel Bresail mac Murchada de Cineál iomaíochta Chonaill, a maraíodh sa choimheascar.[2]
Sa bhliain 820, rinne Murchadh triail ar an ard-ríogacht agus cuireadh i gceannas slua Uí Néill an Tuaiscirt go Druim ind Eich (Droimeanach? Áth Cliath), agus san am céanna chuaigh Conchúr le hUí Néill an Deiscirt agus na Laigin ó thuaidh. Níor tharla cath ámh.[3] Sa bhliain 822, rinne Murchadh iarracht eile ar an ard-ríogacht, agus cuid le fir an tuaiscirt go hArd Breacáin (Contae na Mí). Thréig faoi rún ansin go Murchadh fir Bhreá, faoi cheannas Diarmada mhic Néill (bás 826) de chlann Uí Chearnaigh, Síol Aodha Sláine. Rinne Conchúr ionradh ar Bhreá agus rinne campa ag Gualu. Rinne sé ionradh agus ar dheisceart Bhreá agus bhí ár mór d'fhir Bhreá agus ghéill Uí Chearnaigh.[4][5] Rinne Murchadh Cumascach mac Tuathail, rí of Ard Ciannachta, a dhúnmharú sa bhliain 822, is dócha mar dhíoltas as a chliseadh.[6]
Sa bhliain 823, cuireadh Murchadha as a choróin de bharr a chuid teipeanna ag a chol seisear, Niall Caille (bás 846).[7][8] Is amhlaidh gur ghlac Murchadh a chinniúint. Feictear é sin i dheireanach ag tacú le Niall agus Lochlannaigh in Daire Calgaig (Doire) a chloí sa bhliain 833.[9][10]
B'fhéidir é go raibh bean chéile Lochlannach ag Murchadh. Feictear sna ginealaigh mac leis darbh ainm Erulb, nó Herulfr as Sean-Ioruais.[11] B'athair Bhirn, sinsear Chlann Bhirn suite i nDún Geanainn, Tír Eoghain, é Ruairí, mac eile leis.
Foinsí
cuir in eagar- Corpus of Electronic Texts
- Annála Tiarnaigh, G100002
- Annála Uladh, cuid 1, G100001A
- Annála na gCeithre Máistrí, cuid 1, G800011A
- Chronicon Scotorum, G100016
- Charles-Edwards, T. M. (2000), Early Christian Ireland, Cambridge: Cambridge University Press, ISBN 0-521-36395-0
- Ó Cróinín, Dáibhí (2005), A New History of Ireland, Volume One, Oxford: Oxford University Press