Cenél Conaill

Géag Uí Néill an Tuaiscirt ba ea Cenél Conaill a mhaíodh gurbh é Conall Gulban mac Níall Noígíallach a sinsear, an chéad Éireannach a d'iompaigh ina Chríostaí, a deirtear. Tugadh Tír Chonaill ar a ríocht dhúchais, agus a n-ionad cumhachta ar Mhaigh Íotha i nGleann na Finne. Leathadar de réir a chéile isteach i gcontaetha Dún na nGall agus Fear Manach an lae inniu.

Bhíodh Cenél Conaill ag troid go minic lena ngaoil, Cenél nEógain, agus ghabhadar faoin 12ú haois a lárionad Aileach ar Inis Eoghain. Tháinig Cenél nEógain ina n-ionad áfach mar ríthe Uí Néill an Tuaisceart.

Seo a leanas liosta de phríomhchlanna an Cenél.

Is é is Colm Cille, a bhunaigh mainistir Dhoire, an bhall is cáiliúla de chuid Cenél Conaill. Maítear gur gharmhac Chonaill Ghulbain é.

Cenél Luighdech

Lugaidh mac Séadna (Lugaid mac Sétnai), fionnó Chonaill Ghulbain, ba ea sinsear Cenél Lughaí (Cenél Luighdech; aitheanta níos coitianta mar Síl Lugdach). Síneadh a gcuid tailte dúchais ó Ghaoth Dobhair go dtí An tSúileach. Bhíodh Uí Dhomhnaill agus Uí Dhochartaigh, ina gclanna is cumhachtaí de Cenél Conaill.

Sloinne	Sinsear	Sanasaíocht	Críocha	Nótaí
Ó Domhnaill	Domhnall	Domhan-rialóir	Cill Mhic Réanáin	Sa 13ú haois, tháinig suas chun cinn mar ríthe Cineál Chonaill. Géag Uí Dhomhnaill is ea Clann Dálaigh (féach thíos)
Ó Dochartaigh	Dochartach	Dochrach	Ráth Bhoth	An dóú duine dhéag de shliocht Chonaill Ghulbain ba ea Dochartach. Bhí Uí Dhochartaigh i réim i nInis Eoghain ón 13ú go 17th haoiseanna
Mac Daibhéid	Daibhéad Ó Dochartaigh		Gleann Fhinne; faoin 15ú haois, Inis Eoghain fosta	Comhairleoirí agus teachtaí i seirbhís Uí Dhochartaigh ba ea Mhic Dhaibhéid bunaithe ag Caisleán Ailigh Mór
Ó hAmhsaigh	Amhsach	Amhas	Aird Mhic Giollagáin, oirthuaisceart Doire
Mac Giolla Bhríde	Giolla Bríde Ó Dochartaigh		Ráith
Mac Meanman	Meanma	Crógacht / misneach	Dún na nGall

Clann Chionnfhaoladh

Géag de Cenél Luighdech is ea Clann Chionnfhaoladh ainmnithe as Cionnfhaoladh seanathair Bhaoill (Báegell). Sinsear eapainmneach an phríomhchlann Uí Bhaoill ba ea Baoll féin. Taoisigh Thír Ainmhireach agus Tír Bhoghaine i ndeisceart Dún na nGall ba ea iad. Shíneadh a gcuid críoch ó thús ó Bhaile Dhún na nGall go dtí gar do Chill Mhic Réanáin ar an gcósta thiar. Faoin 13ú haois, bhí a thailte roinnte ina ndá leath ag clann Uí Dhomhnaill; Tír Ainmhireach sa deisceart agus na Trí Tuatha sa tuaisceart. Deirtear go bhfuil an bharúntacht, Baollaigh ainmnithe astu.

Sloinne	Sinsear	Sanasaíocht	Críocha
Ó Baoill	Baoigheall mac Bradagáin	Geall	Baollaigh, Tír Bhoghuine agus Tír Ainmhireach

Clann Dálaigh

Géag Uí Dhomhnaill de Chineál Lughaí is ea Clann Dálaigh (aitheanta fosta mar Síol Dálaigh). Ainmnithe as Dálach athair Éineacháin (féach thíos), taoiseach Chineál Lughaí, is ea iad.

Sloinne	Sinsear	Sanasaíocht	Críocha
Mac Eachmharcaigh		Capall-marcach	Dún na nGall

Cenél Aedha

Aodh mac Ainmhireach (Áed mac Ainmuirech), dubhó Chonaill Ghulbain, ba ea sinsear Chineál Aodha (Cenél Áedha). Ainmuire mac Sétnai ba ea a athair, agus Lugaid mac Sétnai, bunaitheoir Cenél Luighdech, a uncail. Deirtear go bhfuil an bharúntacht Tír Aodha ainmnithe astu.

Sloinne	Sinsear	Sanasaíocht	Críocha	Nótaí
Ó Gallchobhair	Gallchobar	Gall-cabhair	Ballybeit agus Baile na Glaice	Ceannairí mharcra Uí Dhomhnaill.
Ó Canannáin	Canann		Leitir Ceanainn
Ó Maoldoraidh			Tír Aodha

Cenél mBógaine

Éanna Bóghoin (Énna Bóguine) mac Conall Gulban ba ea sinsear Chineál Bhóghona. Deirtear gurbh é Tír Bhóghona a gcríocha, a deir O'Donovan gurbh ionann sin agus an bharúntacht Báinigh agus cuid den bharúntacht Baollaigh.

Tugtar seachtar mac d'Éanna sna ginealaigh le fáil in Laud 610, tiomsaithe c.1000 AD:

Secht maic Bógaine .i. Áedh Cesdubh, Feidilmid, Brandubh Caech Cluassach, Anmere, Crimthan Lethan, Fergus, Eichín & Melge.

Tá leagan eile ámh sa saothair le Ó Cléirigh:

(Da)Ui. mic Enda bogaine mic Conaill gulban .i. Melge, Lugaid,Criomhthann, Anguine, Niall, Cathair. Mac don Chathair sin Caelmhaine diaruo mac an Conall errderc.

De shliocht Cineál is ea Naomh Cróine Bheag.

Cenél Duach

Ainmnithe as Tiarnach Daui (Tigernach Duí) mac Conaill Ghulbain is ea Cenél Duach. Deirtear go raibh Ninnid mac Tiarnaigh ar an bhfód ag Cath Móin Daire Lothair (Muine Mór, Contae Doire), áit a chloígh Uí Néill an Tuaiscirt na Cruithne. Bhí Báetán mac Ninnedo mhic Tiarnach ina Rí na Teamhrach le bliain amháin, sa bhliain 568.

Cenél Énna

De shliocht Éanna, séú mac Chonaill Ghulbain, is ea Cineál Éanna (Cenél Énna). Feictear iad mar ríthe Maigh Íotha, Tír Éanna agus Fánaid.

Sloinne	Sinsear	Sanasaíocht	Críocha
Ó Lapáin		Lapa (b'fhéidir)	Tír Chonaill, níos deireanaí Ard Mhacha	Ar cheann desna sloinnte is sine i nÉirinn agus dá réir sin sa domhan
Ó hÉineacháin			Tír Chonaill	Luaite sna hannála mar thaoisigh Chineál Éanna

Ó Breasláin

Géag de Chineál Éanna trí Fergus Fanad is ea Uí Bhreasláin

Sloinne	Sinsear	Sanasaíocht	Críocha	Nótaí
Ó Breasláin		Violent	Inis Caoil, Fánaid, níos deireanaí Doire Mhaoláin, Fear Manach	Ruaigthe as Fanad ag Mhic Shuibhne sa bhliain 1261, lonnaigh siad i bhFear Manach, agus d'éirigh ina mbreithimh ar son Mhic Uidhir

Clanna eile

Sloinne	Sinsear	Sanasaíocht	Críocha	Nótaí
Mac Ailín	Ailín	Nó Alan nó Ailín (cloichín)		An chéad chlann darbh ainm úd a raidh tionchar acu ar an Uladh ba ea Clan Campbell Mac Ailín, a thug Uí Dhomhnaill go Tír Chonaill mar ghallóglaigh iad sa 15ú haois. Sna luath-1600í, bhí clann McCallion i seirbhís Uí Dhochartaigh, bunaithe ag Gleann Daoile, Inis Eoghain. Ar na gaobhair, aimsíodh an leac uaighe cáiliúil den 16ú haois Cluain Catha, le hinscríbhinn as Gaeilge na hAlban ag rá: 'FERGUS MAK ALLAN DO RINI IN CLACH SA'.

Féach freisin

• Uí Néill
  • Uí Néill an Deiscirt
  • Uí Néill an Tuaiscirt
    • Cineál Chonaill
      • Conall Gulban
      • Tír Chonaill
      • Ríthe Thír Chonaill
    • Cineál Eoghain

Foinsí

• Robert Bell (1988). "The Book of Ulster Surnames", The Black Staff Press