Lios
Is éard is lios ann ná lonnaíocht chiorclach dhaingnithe a tógadh den chuid is mó le linn na Cré-Umhaoise suas go dtí timpeall na bliana 1000. Faightear iad i dTuaisceart na hEorpa, go háirithe in Éirinn, i nDeisceart na Breataine Bige, agus i gCorn na Breataine.[1] Tá liosanna de mhéideanna difriúla ann, agus rinneadh iad as clocha nó as cré. De ghnáth, thógadh rampar ciorclach (an ráth — is é an lios an spás sa lár) chomh maith le pailis adhmaid, timpeall lios cré. Go ginearálta, bheadh foirgneamh amháin ar a laghad laistigh den lios.
De réir an bhéaloidis in Éirinn, tá ceangal idir liosanna agus na daoine maithe — uaireanta tugtar “sidh-lios” orthu,[2] nó “fairy fort” i mBéarla.
In Éirinn
cuir in eagarTá níos mó ná 40,000 suíomh in Éirinn atá aitheanta mar liosanna, agus creidtear go raibh ar a laghad 50,000 lios ar an oileán.[3] Tá siad an-choitianta ar fud na tíre, le meándlús thart ar lios amháin laistigh de gach limistéar 2 km2. Is dócha go raibh go leor acu scriosta mar gheall ar an bhfeirmeoireacht agus ar an uirbiú. Mar sin féin, tagtar ar liosanna fiú sa lá atá inniu ann a bhuí le léarscáileanna de chuid Shuirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, aerghrianghrafadóireacht, agus obair seandálaíochta a bhaineann le tógáil bóithre.
Liosanna suntasacha in Éirinn
cuir in eagar- Cathair Chomáin
- Cathair Chonaill
- Cathair Conraoi
- Cathair Dónall
- Dún Aonghasa
- Dún Dúchathair
- Grianán Ailigh
- Leaca na Buaile
- Lios na gCead
- An Múchán
- Cill Santail
- An Stéig
Uaireanta tugtar lios ar shuíomhanna ríoga na hÉireann freisin, cé nach raibh ach ról searmanais acu, de réir cosúlachta:
Féach freisin
cuir in eagarTagairtí
cuir in eagar- ↑ “Flying Past - The Historic Environment of Cornwall: Enclosed Settlements”. www.historic-cornwall.org.uk. Dáta rochtana: 2 Aibreán 2018.
- ↑ Féach Foclóir an Duinnínigh.
- ↑ New History, 550