Che Guevara

Réabhlóidí sóisialach a bhí in Ernesto 'Che' Guevara-Lynch (14 Meitheamh, 1928 - 9 Deireadh Fómhair, 1967), a rugadh i Rosario, Airgintín. Gabhadh agus maraíodh é in La Higuera na Bolaive.

Che Guevara
minister of industry of Cuba (en) Feabhra 11, 1961 - Aibreán 1, 1965 ← no value
Saol
Ainm iomlán	Ernesto Guevara
Eolas breithe	Rosario (en) , Meitheamh 14, 1928
Náisiúntacht	Cúba An Airgintín
Áit chónaithe	An Airgintín Cúba An Bholaiv Guatamala Meicsiceo
Bás	La Higuera (en) , Deireadh Fómhair 9, 1967
Áit adhlactha	Che Guevara Mausoleum (en)
Na cúinsí a bhaineann lena b(h)ás	dúnmharú (tráma balaistíoch)
Muintir
Athair	Ernesto Guevara Lynch
Máthair	Celia de la Serna
Céile/Céilí	Hilda Gadea  (1955 -  1959) Aleida March  (1959 -  1967)
Páirtí/Páirtithe	María del Carmen Chichina Ferreyra (en)
Páistí	liosta iomláin Aleida Guevara
Oideachas
Alma mater	Ollscoil Buenos Aires (1948 - Aibreán 11, 1953) : míochaine
Teangacha	An Spáinnis
Gairm
Gairm	polaiteoir, dochtúir leighis, file, taidhleoir, múinteoir, scríbhneoir aistí, imreoir rugbaí, scríbhneoir scripte scannáin, beathaisnéisí, réabhlóidí, páirtíneach, saighdiúir, scríbhneoir, grianghrafadóir agus iriseoir tuairime
Teimpléad:WD Bosca Sonraí Duine/sport/rugbaí
Airde	176 cm
Saothar iomráiteach	Treallchogaíocht (leabhar) The Bolivian diary (en)
Duais	liosta iomláin Collar of the Order of the White Lion  (1960) Grand Cross of the Order of the Southern Cross  (1961) Order of the Republic Egypt  (1959)
Daoine le tionchar air/uirthi	Hilda Gadea
Ballraíocht	26th of July Movement (en)
Sloinnte	Che, Pelado, Teté, Furibundo Serna, Fuser, Chancho, Chang-Cho, Luís Hernández Gálvez, Tatu, Adolfo Mena González, Ramón agus Fernando Sacamuelas
Seirbhís mhíleata
Céim	commanding officer (en) coirnéal
Throid sé/sí ag	Cuban Revolution (en) Ñancahuazú Guerrilla (en) Congo Crisis (en)
Creideamh
Páirtithe polaitíochta	Páirtí Cumannach Cúba
IMDb	nm0346466

1945

22 Nollaig 1950

Ar feadh a shaoil, thaistil sé timpeall an domhain ag spreagadh daoine le héirí amach i réabhlóidí sóisialacha i dtíortha ar nós Chúba, Ghuatamala agus an Chongó. Tá a aghaidh ar na haghaidheanna is clúití ar domhan, fós inniu. Seasann íomhá Che – lena chuid gruaige dorcha fiáine, bairéad dubh agus stánadh géar – seasann sé do streachailt armtha an phobail agus don réabhlóid go fóill.

Hilda Gadea agus Che Guevara ar a laethanta saoire sa Yucatán, 1955

Saol

Ba de bhunadh Éireannach agus Bascach iad a mhuintir, rud, dar leis féin, a chuir lena nadúr reibiliúnach (rugadh sin-seanathair amháin in ÉIrinn).

Nuair a bhí sé óg, thosaigh sé ag staidéar chun bheith ina dhochtúir.

Thaistil sé trí Meiriceá Laidineach, áit a bhfaca sé bochtanas an phobail don chéad uair. Thiontaigh Guevara chun an Mharxachais i ndiaidh dó turas a dhéanamh fríd an mhór-roinn ar ghluaisrothar le cara dá chuid (a n-eachtraí atá le feiceáil sa scannán The Motorcycle Diaries).

Chuaigh an bhochtaineacht fhairsing i bhfeidhm go mór air agus gheall ‘El Che’ go gcaithfeadh sé a shaol ag troid ar son daoine bochta agus ar a son siúd faoi chois.

Bhí cúigéar clainne aige, ceann amháin (i 1955) lena chéad bhean, Hilda, agus ceathrar eile tar éis pósadh athuair sa bhliain 1959.

Cúba

Chuaigh sé go dtí Guatamala chun éisteacht leis na rudaí a bhí le rá ag an tUachtarán Jacobo Arbenz Guzmán. Bhí Fulgencio Batista i gceannas i gCúba ag an am úd. Chuir Fidel Castro, in éineacht le Guevara, feachtas míleata nua ar bun in aghaidh an rialtais ag deireadh 1956.

An teaghlach, 1963: ar chlé, Aleida March (a bhean chéile, tar éis pósadh athuair) agus Camilo, Hilda, Celia (ar ghlúin Che) agus Aleida (ar dheis)

Chuir siad buíon chomhtháite troda nua ar bun i Meicsiceo ar dtús. Bhog siad ansin go dtí Cúba. Throid Guevara taobh le taobh le Fidel Castro agus réabhlóidithe eile óna gcró folaigh i sléibhte an Sierra Maestra, sléibhte gar do Santiago de Cuba, suite in oirdheisceart na tíre.

Ghlac Che páirt thábhachtach san éirí amach. I ndeireadh na dála, gabhadh seilbh ar Havana ar 1 Eanáir 1959 nuair a theith Batista ón oileán.

Chaith Guevara tamaill ghearr mar aire rialtais i gCúba.

1963: Ostán Riviera, Havana

Sceimhlitheoireacht idirnáisiúnta

Chuaigh Che go dtí an Chongó (áit a ghlaoitear Poblacht Dhaonlathach an Chongó anois ar) ar feadh bliana ag iarraidh cabhair a thabhairt don éirí amach a bhí ar siúl in oirthear na tíre, ach theip air (Guevara, 2001).

Feallmharú

Maraíodh Guevara sa bhliain 1967 sa Bholaiv, is é ag iarraidh éirí amach eile a chothú. Ach theip air tine faoin réabhlóid a chur.

Síniú

'Guerrillero Heroico', le Jim Fitzpatrick, 1968

Oidhreacht

Faoin am ar maraíodh Che sa Bholaiv in 1967, bhí clú agus cáil dhomhanda ar an Airgintíneach mar réabhlóidí, ceannaire sóisialach agus laoch ag daoine bochta ar fud Mheiriceá Theas.

'Guerrillero Heroico', le Jim Fitzpatrick, 1968, le feiceáil i ngach áit i gCúba sna 2020idí

Ba ag ócáid chuimhneacháin i gCúba in 1960 a glacadh an grianghraf, ‘Guerrillero Heroico’, nó ‘Guairille Gaisciúil’ (thuas ar dheis) ag cumannaí dílis, Alberto Korda. Nuair a rugadh Ernesto Guevara, is beag a síleadh ag an am go mbeadh aghaidh 'Che' ar na haghaidheanna is clúití ar domhan na blianta anonn.

Ba é Jim Fitzpatrick – ealaíontóir as Baile Átha Cliath – a d’athraigh grianghraf Korda sa bhliain 1968 go dtí an íomhá íocónach sin a aithnítear fud fad na cruinne sa 21ú aois. Dar le Fitzpatrick go raibh sé ag iarraidh ar an íomhá “pórú mar a bheadh coiníní ann”. Roimh i bhfad bhí orduithe ag teacht ó ghrúpaí polaitiúla ó gach aon chearn den domhan.

Is íomhá fhíor-chumhachtach é, atá le feiceáil go fóill ar t-léinte, póstaeir agus fiú mar thatúnna. Agus tá daoine ann ag déanamh dia beag den sceimhlitheoireacht Guevara chomh maith. Inniu Áit ar bith a mbeadh coimhlint ann – An Phalaistín, Tír na mBascach, An Cholóim – thiocfadh íomhá Che chun tosaigh mar shiombail na réabhlóide.

Féach freisin

• Jim Fitzpatrick

Naisc sheachtracha

• www.marxists.org - suíomh as Béarla lena chuid scríbhneoireachta

• Guevara, Ernesto Che, 2001, The African Dream, The Diaries of the Revolutionary War in the Congo, Grove Press, ISBN 0-8021-3834-9