Dòmhnall Mac an Deòir

Bhí Dòmhnall Mac an Deòir nó Donald Dewar i mBéarla (a rugadh ar 21 Lúnasa 1937 agus a d'éag ar 11 Deireadh Fómhair 2000) ina dhlíodóir agus ina pholaiteoir Albanach, agus an chéad duine a ceapadh mar Chéad Aire na hAlban.

Dòmhnall Mac an Deòir

Ainm sa teanga dhúchais	(en) Donald Dewar
Beathaisnéis
Breith	21 Lúnasa 1937 Glaschú, Scotland
Bás	11 Deireadh Fómhair 2000 63 bliana d'aois Dún Éideann, Scotland
Siocair bháis	Rith fola ceirbreach
1 Céad-Aire na hAlban
13 Bealtaine 1999 – 11 Deireadh Fómhair 2000 ← luach ar iarraidh – Seumas Uallas →
Ball den 1ú Pharlaimint na hAlban
6 Bealtaine 1999 – 11 Deireadh Fómhair 2000 (bás in oifig) Téarma parlaiminte: Céad Pharlaimint na hAlban Toghcheantar: Glaschu Fearann Anna Toghadh i: olltoghchán Pharlaimint na hAlban 1999
Rúnaí Stáit na hAlban
2 Bealtaine 1997 – 17 Bealtaine 1999 ← Michael Forsyth – John Reid →
Ball den 52ú Parlaimint sa Ríocht Aontaithe
1 Bealtaine 1997 – 11 Deireadh Fómhair 2000 (bás in oifig) Téarma parlaiminte: 52ú Parlaimint na Ríochta Aontaithe Toghcheantar: Glaschu Fearann Anna Toghadh i: Olltoghchán na Ríochta Aontaithe 1997
Príomh-Aoire an Lucht Oibre
19 Deireadh Fómhair 1995 – 2 Bealtaine 1997 ← Derek Foster – Alastair Goodlad →
Scáth-Rúnaí Stáit um Obair agus Pinsean
18 Iúil 1992 – 19 Deireadh Fómhair 1995 ← Michael Meacher – Chris Smith →
Ball den 51ú Parlaimint sa Ríocht Aontaithe
9 Aibreán 1992 – 8 Aibreán 1997 (díscaoileadh na parlaiminte) Téarma parlaiminte: 51ú Parlaimint na Ríochta Aontaithe Toghcheantar: Glaschu Gart Sgadain Toghadh i: Olltoghchán na Ríochta Aontaithe 1992
Ball den 50ú Parlaimint sa Ríocht Aontaithe
11 Meitheamh 1987 – 16 Márta 1992 (díscaoileadh na parlaiminte) Téarma parlaiminte: 50ú Parlaimint na Ríochta Aontaithe Toghcheantar: Glaschu Gart Sgadain Toghadh i: Olltoghchán na Ríochta Aontaithe 1987
Scáth-Rúnaí Stáit na hAlban
31 Deireadh Fómhair 1983 – 18 Iúil 1992 ← Bruce Millan – Tom Clarke →
Ball den 49ú Parlaimint sa Ríocht Aontaithe
9 Meitheamh 1983 – 18 Bealtaine 1987 (díscaoileadh na parlaiminte) Téarma parlaiminte: 49ú Parlaimint na Ríochta Aontaithe Toghcheantar: Glaschu Gart Sgadain Toghadh i: Olltoghchán na Ríochta Aontaithe 1983
Ball den 48ú Parlaimint sa Ríocht Aontaithe
3 Bealtaine 1979 – 13 Bealtaine 1983 (díscaoileadh na parlaiminte) Téarma parlaiminte: 48ú Parlaimint na Ríochta Aontaithe Toghcheantar: Glaschu Gart Sgadain Toghadh i: Olltoghchán na Ríochta Aontaithe 1979
Ball den 47ú Parlaimint sa Ríocht Aontaithe
13 Aibreán 1978 – 7 Aibreán 1979 (díscaoileadh na parlaiminte) Téarma parlaiminte: 47ú Parlaimint na Ríochta Aontaithe Toghcheantar: Glaschu Gart Sgadain Toghadh i: 1978 Glasgow Garscadden by-election (en)
Ball de 44ú Parlaimint na Ríochta Aontaithe
31 Márta 1966 – 29 Bealtaine 1970 (díscaoileadh na parlaiminte) Téarma parlaiminte: 44ú Parlaimint na Ríochta Aontaithe Toghcheantar: Obar Dheathain a Deas Toghadh i: Olltoghchán na Ríochta Aontaithe 1966
Príomh fuip
Ceannaire Pháirtí Lucht Oibre na hAlban
Ball de Chomhairle Dhlíthiúil na Ríochta Aontaithe
Faisnéis phearsanta
Scoil a d'fhreastail sé/sí	Ollscoil Ghlaschú Acadamh Ghlaschú Scoil Dlí Ollscoil Ghlaschú
Gníomhaíocht
Suíomh oibre	Londain
Gairm	polaiteoir, dlíodóir
Ball de pháirtí polaitíochta	Páirtí Lucht Oibre na hAlban Páirtí an Lucht Oibre
Teangacha	Béarla
Teaghlach
Céile	Alison Mary McNair

Saol

Céimí de chuid Ollscoil Ghlaschú (MA 1961 LLB 1964) ab ea Mac an Deòir agus cháiligh sé ina aturnae.

Ghlac sé páirt ghníomhach i bpáirtí an Lucht Oibre agus i bpolaitíocht ní ba leithne óna laethanta ollscoile ar aghaidh (is iomaí duine a raibh aithne aige air ag an am sin a shíl go ndearna sé céim sa dlí go pointe áirithe mar leithscéal chun cur leis an tréimhse a chaith sé san ollscoil). Sa bhliain 1966 toghadh Mac an Deòir mar Fheisire de chuid Pháirtí an Lucht Oibre nuair a bhí sé ocht mbliana fichead d'aois, in Obar Dheathain Theas (tar dó seasamh sa toghcheantar gan rath sa bhliain 1964.)

Portráid de Donald Dewar

Tar éis dó a shuíochán a chailleadh sa bhliain 1970, bhí sé ina Thuairisceoir i bPainéal "Leanaí Shiorrachd Lannraig" ar feadh tamaill, sula ndeachaigh sé isteach sa chomhlacht Ross Harper Murphy, áit a ndearnadh comhpháirtí de sa bhliain 1975.

Sa bhliain 1978 toghadh chun na Parlaiminte arís é, i bhfothoghchán Ghlaschú Gart Sgadan agus bhí sé ina fheisire ar feadh dhá bhliain fichead ina dhiaidh sin. Bhí sé ina Scáth-Rúnaí Stáit d'Albain (1983-92), ina Scáth-Rúnaí Stáit Slándála Sóisialta (1992-95) agus ina Phríomh-Aoire ar an bhFreasúra (1995-97).

Mar urlabhraí an fhreasúra, bhí tionchar mór ag an méid a dúirt sé i roinnt díospóireachtaí maidir le hathchóiriú dlí na hAlban.

Féinriail

Tar éis do Pháirtí an Lucht Oibre an chumhacht a bhaint amach arís, rinneadh Rúnaí Stáit d'Albain de. Thug sé tús áite do reifreann cineachaidh na bliana 1997 a bhuachan. Tar éis é sin a dhéanamh, bhí sé i mbun Bhille na hAlban, 1998, a athbhunaigh Parlaimint na hAlban.

1999, d'osclaíodh parlaimint na hAlban don chéad uair ó 1707

Tar éis bhunú an rialtais cineachta i nDún Éideann i mí na Bealtaine 1999, rinneadh an chéad cheannaire ar Pháirtí Lucht Oibre na hAlban agus Céad-Aire na hAlban de, i gcomhrialtas leis an bPáirtí Daonlathach Liobrálach. Bhí cealú na tionachta feodaí i measc phríomhbheartais an rialtais nua.

dealbh bhrád le Archie Forrest, Kelvingrove Art Gallery

Bás

Sa bhliain 2000, bhí ar an Uasal Mac an Deòir saoire leighis ar trí mhí (Bealtaine go Lúnasa) a thógáil, mar gheall ar obráid croí, agus ar 11 Deireadh Fómhair bhuail rith fola san inchinn é. Fuair sé bás an lá dár gcionn, gan teacht chuige féin arís.

I mí na Samhna 2000, d'fhoilsigh Iris Dhlí-Chumann na hAlban léirmheas báúil ar an saol oibre mar dhlíodóir a bhí ag an Uasal Mac an Deòir, scríofa ag Ross Harper.