Björk

Amhránaí is scríbhneoir, cumadóir, léiritheoir ceoil agus aisteoir Íoslannach is ea Björk Guðmundsdóttir, a saolaíodh ar an 21 Samhain 1965. Tá clú uirthi as a guth sainiúil, as a raon gutha trí ochtach agus as an bpearsantacht mar éan corr a bhíonn aici go poiblí. D'fhorbair sí stíl eicléictiúil cheoil le linn a gairme a chlúdaíonn daichead bliain, agus a cuid inspioráide á fáil aici ón gceol leictreonach, pop, trip hap, clasaiceach agus avant-garde.

Björk

Ainm sa teanga dhúchais	(is) Björk Guðmundsdóttir
Beathaisnéis
Breith	21 Samhain 1965 59 bliana d'aois Réicivíc, An Íoslainn
Faisnéis phearsanta
Teanga dhúchais	an Íoslainnis
Airde	1.63 m
Gníomhaíocht
Réimse oibre	Filíocht
Gairm	cumadóir, file, amhránaí is scríbhneoir, cumadóir scóir scannáin, stiúrthóir scannán, cóiritheoir ceoil, amhránaí, léiritheoir ceirníní, aisteoir, dioscmharcach
Tréimhse oibre	1977 –
Ball de	The Sugarcubes (1986–1992) KUKL (1983–1986) Tappi Tíkarrass (1982–1983) Björk Guðmundsdóttir & tríó Guðmundar Ingólfssonar
Seánra	Rac-cheol, rac malartach, ceol turgnamhach, ceol leictreonach, popcheol ealaine, ceol avant-garde agus gabberpop (en)
Faoi thionchar	Kate Bush, Karlheinz Stockhausen, Nina Hagen agus Zeena Parkins
Teangacha	An Íoslainnis agus Béarla
Cineál gutha	Soprán
Uirlis	Uirlis mhéarchláir, fliúit, pianó, píborgán, cláirseach, sacsafón, clabhchorda, clairinéad, ceileiste, ceol gutha agus uirlisí saorfheaga
Lipéad ceoil	One Little Independent Elektra
Teaghlach
Céile	Þór Eldon (1986–1987)
Páirtí	Matthew Barney (2000–2013)
Páiste	Ísadóra Bjarkardóttir Barney  ( Matthew Barney)
Athair	Guðmundur Gunnarsson
Gradam a fuarthas (2010)  Polar Music Prize (2001)  Bodil Award for Best Actress in a Leading Role (en) , as a saothar Dancer in the Dark (2000)  Jameson People's Choice Award for Best Actress (en) , as a saothar Dancer in the Dark (2000)  Edda Award for Best Leading Actor or Actress (en) , as a saothar Dancer in the Dark (2000)  European Film Award for Best Actress (en) , as a saothar Dancer in the Dark (1997)  Nordic Council Music Prize (en)  Knight of the National Order of Merit (en)  Knights of the Order of the Falcon (en)  Qwartz Electronic Music Awards (en)  Icelandic Music Awards (en)  dochtúireacht oinigh ó Ollscoil na hÍoslainne
Ainmnithe do (2002) Shortlist Music Prize (en) , as a saothar Vespertine (13 Feabhra 2001) Duais an Acadaimh don amhrán nuachumtha is fearr, as a saothar I've Seen It All (en) (2000) European Film Award for Best Actress (en) , as a saothar Dancer in the Dark
Síniú
Suíomh gréasáin	bjork.com

Is i Réicivíc a rugadh agus tógadh Björk, a chuaigh i mbun gairme mar cheoltóir nuair a bhí sí 11 bhliain d'aois. Bhí aitheantas idirnáisiúnta gnóthaithe aici cheana deich mbliana ina dhiaidh sin agus í ina príomhamhránaí sa bhanna rac-cheoil ailtéarnaigh, The Sugarcubes. Tar éis gur briseadh an banna ceoil suas in 1992, bhain Björk clú agus cáil amach mar cheoltóir aonair lena halbaim Debut (1993), Post (1995) agus Homogenic (1997), agus í ag comhoibriú le healaíontóirí ó réimse disciplíní agus seánraí fad a bhí baint aici le héagsúlacht tionscadail ilmheán. Tar éis na nóchaidí, chum sí na halbaim Vespertine (2001), Medúlla (2004), Volta (2007), Biophilia (2011), Vulnicura (2015), Utopia (2017) agus Fossora (2022).

D'éirigh le roinnt albam Björk dul chomh fada leis an 20 albam ar bharr chairteacha 200 Billboard sna SAM. Bhí 31 cheann dá singlí ar na 40 singil ar bharr na gcairteacha popcheoil ar fud an domhain agus 22 cheann ina measc a bhí ar na 40 cnagshingil sa RA, lena n-áiríodh "It's Oh So Quiet", "Army of Me" agus "Hyperballad", a bhí ar na 10 singil ab fhearr, agus "Play Dead", "Big Time Sensuality" agus "Violently Happy", a bhí ar na 20 ceann ab fhearr. I measc a cuid ardmholtaí agus duaiseanna tá gradam de chuid Order of the Falcon, cúig cinn de chuid BRIT Awards agus 16 ainmniúchán Grammy. In 2015 ainmníodh in iris Time í mar dhuine de na 100 duine a raibh an tionchar ba mhó ar domhan. Luaigh Rolling Stone in 2023 gurb í an 64ú hamhránaí ab fhearr agus an 81ú cumadóir amhrán ab fhearr riamh.

Rinne Björk an phríomhpháirt in Dancer in the Dark, scannán a stiúir Lars von Trier in 2000. Fuair sí duais "An Ban-aisteoir is Fearr" ag Féile Scannán Cannes dá bharr, mar aon le hainmniúchán dhuais "An tAmhrán Bunaidh is Fearr" ag Gradaim an Acadaimh lena hamhrán "I've Seen It All". Ina theannta sin, bíonn Björk ag labhairt ar son cúiseanna timpeallachta san Íoslainn. Tiomnaíodh taispeántas iardhearcach do Björk ag Iarsmalann na Nua-Ealaíne (MoMA) i Nua-Eabhrac in 2015.