Cináed mac Írgalaig
Rí Bhreá agus Ard-Rí na hÉireann ba ea Cainneach mac Iorghalaigh[1] (Sean-Ghaeilge Cináed mac Írgalaig) (bás 728), ar a glaodh Cainneach Caoch (Cináed Cáech) air.
| Beathaisnéis | |
|---|---|
| Breith | 7 haois Éire  |
| Bás | 728 (Féilire Ghréagóra) Éire |
| Ardrí na hÉireann | |
| 724 – 728 ← Fógartach mac Néill – Flaithbertach mac Loingsig → | |
| Gníomhaíocht | |
| Gairm | monarc |
| Teaghlach | |
| Teaghlach | Síol Aodha Sláine |
| Athair | Irgalach mac Conaing |
Tosca
cuir in eagarIorghalach mac Conaing (bás 702), iar-rí Bhreá, ba ea athair Cináed, agus Muireann (bás 748) a mháthair.[2] Ba bhall é d'Uí Chonaing as Cnóbha, de chuid Síl nÁedo Sláine, géag d'Uí Néill an Deiscirt.
De réir an tsean-nóis, rugadh Cináed agus é leathchaoch, tar éis dó Naomh Adomnán maidir a chuir ar shliochtaigh a athar, or gur mharaigh sé Niall mac Cernaig Sotal (bás 701), ball de mhuintir a chéile comhraic, Uí Chear lomnaigh de Bhreá Theas. Bhí Muireann trom ar Chináed ag an am, agus d'impigh sí ar an naomh géilleadh. Insítear i nAnnála Easpacha na hÉireann go ndúirt an naomh:[3]
- ’Búdh rí go demhin,’ ar sé, ‘an ghen fail id bhroinn, & as briste a leathshuil anossa tré easguine a athar.’
- ’Beidh sé rí, go deimhin,’ ar sé, ’an leanbh id' bhroinn, ach leathshúil aige briste de bharr eascaine a athar.’
Réimeas
cuir in eagarBhí Cináed i gcoróin i mBreá Thuaidh ón mbliain 718, b'fhéidir tar éis bhás Amalgaid mac Congalaig, agus i Breá iomlán ó 724 go 728. Bhain sé ríogacht Breá agus an ard-ríogacht amach, agus Fógartach mac Néill d'Uí Chearnaigh ag Cath Cheann Deilgean (Cill Dealga b'fhéidir).[4]
Faightear imeachtaí dá réimeas i nAnnála Tiarnaigh, inar asserted a cheannas ar fud na tíre, imeachtaí nach tuairiscítear i mAnnála Uladh. Sa bhliain 725, ghabh sé na hUlaid, agus sa bhliain 726, chloígh sé na Laigin ag Cath Mhaíne.[5]
Insítear i nAnnála Uladh gur aistríodh corp Naomh Adhamhnán go hÉirinn, agus gur cuireadh Cáin Adomnáin i bhfeidhm an athuair, sa bhliain 727.[6]
Bás
cuir in eagarSa bhliain 728, cloíodh agus maraíodh é le linn Chath Dhroim Corcainn (nó Druim Ciaráin, ní aithnítear an áit) ag Flaithbertach mac Loingsig de Cenél Conaill,[7] a chruthaigh féin mar Ard-Rí.
Molann an staraí T.M. Charles-Edwards gur tharla concas Chiannachta Bhreá le linn réimeas Cináeda; idir an Bóinn agus an Dealbhna ag Uí Chonaing, agus idir an Delvin agus an Life ag Uí Chearnaigh.[8] Seachas Congalach Cnogba sa 10ú haois, Ard-Rí deireanach na hÉireann den Síol Aodha Sláine ba ea é. Maraíodh a mhac, Domhnall (bás 749) ag Cath Ard Ciannachta.[9]
Féach freisin
cuir in eagarFoinsí
cuir in eagar- Corpus of Electronic Texts
- Annála Uladh, Part 1 (431–1201), G100001A
- Annála Tiarnaigh, G100002
- Annála Easpacha na hÉireann, G100017
- Byrne, Francis John (2001), Irish Kings and High-Kings, Baile Átha Cliath: Four Courts Press, ISBN 978-1-85182-196-9
- Charles-Edwards, T.M., Early Christian Ireland. Cambridge University Press, Cambridge, 2000. ISBN 0-521-36395-0