Raidió Teilifís Éireann
Is cuideachta leathstáit é Raidió Teilifís Éireann (RTÉ) agus is é RTÉ craoltóir seirbhíse na hÉireann agus tá sé ar cheann de na craoltóirí seirbhíse poiblí is sine atá ag feidhmiú ar fud an domhain. Foilsíonn sé liostaí seachtainiúla agus iris stíl mhaireachtála, 'RTÉ Guide'. Maoinítear RTÉ trí tháille ceadúnais teilifíse agus trí fhógraíocht.
|
|||||
  | |||||
| Sonraí | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Cineál | craoltóir poiblí gnó fiontar | ||||
| Foirm dlí | cuideachta phoiblí | ||||
| Foirm dlí | |||||
| Dáta a bunaíodh | 1 Meitheamh 1960, Baile Átha Cliath | ||||
| Gníomhaíocht | |||||
| Táirge | raidió | ||||
| Ball de | European Broadcasting Union (en)  (1950–) | ||||
| Rialachas corparáideach | |||||
| Ceanncheathrú | |||||
| Oibreoir | Éire | ||||
| Líon fostaithe | 1,856 (2013) | ||||
| Úinéir de | RTÉ Raidió na Gaeltachta RTÉ Pulse RTÉ Radio 1 Extra RTÉ News and Current Affairs (en) RTÉ Gold RTÉ International (en) RTÉ Television (en) The Den RTÉ.ie (en) Teilifís na Gaeilge RTÉ Sport Saorview (en) RTÉ Young People's Programmes (en) RTÉ Junior RTÉ Nuacht Raidió Digiteach RTÉ lyric fm RTÉ Raidió 1 RTÉ 2fm Atlantic 252 (en) RTÉ Digital Radio Sport (en) RTÉ a Dó RTÉ 2XM RTÉ Choice RTÉ a hAon RTÉ Chill RTÉ News RTÉ Radio Cork (en) | ||||
| Suíomh gréasáin | rte.ie | ||||
 | |||||
.svg){kind=logo}
Táirgeann RTÉ teilifís, raidió agus an idirlíon.[1] Cuireadh tús leis an tseirbhís raidió an 1 Eanáir 1926 agus cuireadh tús le craoltaí teilifíse an 31 Nollaig 1961, ó shuíomh tarchuradóra Kippure gar do Bhaile Átha Cliath.[2]Ar cheann de na nithe is díol spéise don sceideal oíche oscailte ná bhí scannán Teilifís Éireann a rinne Banphrionsa Grace ó Monaco ar an turas Éireannach. Tharla an t-achomharc go príomha mar gheall ar fhréamhacha Éireannacha Grace agus cáil níos luaithe mar réalta Hollywood, Grace Kelly. Bhí teacht seirbhís teilifíse Éireannach ina ábhar bróid agus spleodrach do mhuintir na hÉireann. I gcás go leor daoine, ba é seo a gcéad amharc ar chraoladh teilifíse beo. Maoinítear rté trí tháille ceadúnais teilifíse agus trí fhógraíocht.[2]
Stair cuir in eagar
Bunaíodh RTÉ an 1 Meitheamh 1960 (mar Radio Éireann) faoin Acht um Údarás Craolacháin 1960, atá fós inniu. Ba é Eamonn Andrews an chéad chathaoirleach ar Raidió Éireann agus ba é Edward Roth an chéad stiúrthóir.[3] D'athraigh an tAcht Craolacháin 2009 (Alt 113) ainm na heagraíochta ó "Radio Telefís Éireann" go "Raidió Teilifís Éireann", chun litriú caighdeánach reatha an ainm a léiriú i nGaeilge. Mar sin féin, tá "Radio Telefís Éireann" snoite i gcloch ag an eagraíocht fós ag an mbealach isteach chuig a ceanncheathrú i nDomhnach Broc i mBaile Átha Cliath.[3]
Srianta Craolacháin cuir in eagar
Faoin Acht um Údarás Craolacháin, 1960, d'fhéadfadh an tAire Poist agus Telegrafa treoir a thabhairt do RTÉ maidir leis an méid a chraolfadh sé. In 1917, d'eisigh Gerry Collins an chéad treoir do RTÉ gan aon rud a chraoladh a d'fhéadfadh aidhmeanna / gníomhaíochtaí aon eagraíochta a chur chun cinn agus rud ar bith a d'fhéadfadh foréigean a spreagadh. Bliain ina dhiaidh sin, craoladh tuairisc ar agallamh le Seán Mac Stíofáin, príomhfheidhmeannach an IRA. Cuireadh tuairisceoir an agallaimh, Kevin O'Kelly, i bpríosún go hachomair ón agallamh.[4] I 1976 leasaigh an tAire Poist agus Telegrafa Alt 31 agus d'eisigh sé treoir nua. Cuireadh cosc ar RTÉ agallaimh nó tuairiscí ar agallaimh a chraoladh do Sinn Féin (an IRA Sealadach).[5]
Buiséad / Ioncam cuir in eagar
In 2012, fuair RTÉ € 180,894,000 de mhaoiniú poiblí ó tháille an cheadúnais. Fuair siad € 127,100,000 in ioncam tráchtála sa bhliain sin freisin. Ba é caiteachas iomlán RTÉ i 2012 ná € 327,023,000.[6] Tháinig caillteanais don bhliain go € 65,147,000.[4]
Tá dhá phríomhfhoinse ioncaim ag RTÉ:
1) Is é an táille ceadúnais teilifíse an chéad fhoinse ioncaim. Ní mór do mhuintir na hÉireann táille € 160 sa bhliain a íoc chun aon trealamh a bheith acu a bheadh in ann comhartha teilifíse a fháil.[7] Bailíonn An Post an táille seo thar ceann an rialtais. Íocann an stát cigire ceadúnais teilifíse chun a chinntiú go bhfuil ceadúnas teilifíse ag tithe príobháideacha.[6] Féadann fíneálacha agus taifid choiriúla a bheith mar thoradh ar mhainneachtain ceadúnas teilifíse a bheith agat.
2) Ba é an dara foinse ioncaim an t-ioncam tráchtála lena n-áirítear fógraíocht agus urraíocht. Go luath sna 1990 idí chuir an tAire Ray Burke cuóta i bhfeidhm chun teorainn a chur le méid an ioncaim a d'fhéadfadh RTÉ a thuilleamh trí fhógraíocht, mar gheall ar an méid a bhí siad ag tuilleamh ó tháille an cheadúnais. Baineadh na cuótaí seo amach ach tá 6 nóiméad d'fhógraí in aghaidh na huaire teoranta do RTÉ.[8]
Cuireann ioncam tráchtála agus táille an cheadúnais le thart ar leath d'ioncam na heagraíochta.[9]
Raidió cuir in eagar
Tharla an chéad chraoladh 2RN an 14 Samhain 1925 nuair a dúirt Seamus Clandillon, stiúrthóir an stáisiúin 2RN, 'Seo Raidió 2RN, Baile Átha Cliath ag tástáil'. Cuireadh tús le seirbhís raidió na hÉireann ar bhun rialta ar 1 Eanáir 1926.
Bunaíodh stáisiún náisiúnta i mBaile Átha Luain i 1932 agus bhí sé le fáil ar fud na tíre ar fad.[2]
I 1973, bhog an tseirbhís raidió go hIonad Raidió nua ar champas Dhomhnach Broc ón Ard-Oifig an Phoist i mBaile Átha Cliath (áit a raibh sé ó 1928).[10]
Rinne RTÉ iarracht an tír iomlán a shásamh ar chainéal amháin ar feadh 40 bliain. Níor athraigh sé seo go dtí gur tháinig Raidió na Gaeltachta ar an bhfód sa bhliain 1972; thosaigh 2FM ag craoladh ar an 31 Bealtaine 1979.
Léirigh suirbhé a rinne an Roinn Gnóthaí Pobail, Tuaithe agus Gaeltachta go raibh an-éileamh ar stáisiún raidió Gaeilge a bhí dírithe ar lucht éisteachta níos óige ná mar a bhí ag RTÉ Raidió na Gaeltachta.[11] Tháinig Raidió Rí-Rá ar an bhód sa bhliain 2008 (faoi cheannas Raidió X Teoranta le tacaíocht ó Chonradh na Gaeilge).
Teilifís cuir in eagar
Is iad RTÉ 1 agus RTÉ 2 príomhchainéil RTÉ chomh maith le bealaí beaga eile.
1920
Cé go raibh Éire ar cheann de na chéad tíortha san Eoraip a chuir seirbhís raidió ar fáil, níor úsáid Rialtas na hÉireann an teilifís go dtí an 31 Nollaig 1961. Bhí an Ríocht Aontaithe (1929), an Fhrainc (1935) agus an Iodáil (1954) ag baint úsáide as an teilifís i bhfad roimh Éirinn.
1950
I 1950, bunaíodh Coiste Teilifíse agus é mar aidhm aige Seirbhís Teilifíse na hÉireann a bhunú gan mórán tacaíochta airgeadais ó rialtas na hÉireann.[4] I 1960, athraíodh Radio Éireann ó chuid den Roinn Poist agus Telegrafa go comhlacht leathstáit agus tugadh freagracht dó as an teilifís. Fuarthas suíomh nua ar Ionad Táirgeadh Teilifíse i 1959 agus cuireadh tús leis an tógáil i nDeireadh Fómhair 1960.
Thosaigh Telefís Éireann ag craoladh ag 19.00 ar Oíche Chinn Bhliana, 1961.[7] D'oscail an t-uachtarán Eamon de Valera an cainéal. Ina dhiaidh seo, bhí ceolchoirm bheo agus comhaireamh ar an mBliain Nua, le feiceáil ó Patrick O'Hagan (athair Johnny Logan) agus ‘The Artane Boys Band’. Cuireadh tús leis an gcéad clár siamsaíocht 'The Late Late Show' i mí Iúil 1962 agus tá sé fós á chraoladh inniu. Chabhraigh cláir mar seo le tionchar a imirt ar struchtúr sóisialta athraitheach na hÉireann. Thosaigh RTÉ ag iniúchadh teilifíse na bpáistí sna blianta seo freisin.[2]
1970
I 1978 cheadaigh Rialtas na hÉireann an dara cainéal seirbhíse poiblí a sheolfaidh RTÉ - RTÉ2 a sheoladh (a athbhrandáladh ina dhiaidh sin mar ‘Network 2’ i 1988 agus a athainmníodh mar ‘RTÉ Two’ i 2004). Taispeánadh seónna ó SAM agus ón Ríocht Aontaithe ar an gcainéal seo.[3]
1990
Le linn na 1990 idí thosaigh RTÉ ag leathnú a chuid seirbhísí chun éagsúlachtaí réigiúnacha a sholáthar. D'fhorbair RTÉ an t-aon mhór-ionad stiúideo atá aige taobh amuigh de Bhaile Átha Cliath i gCorcaigh agus osclaíodh é i 1995, agus d'éirigh go han-mhaith leis.[7] I 1995, d'oscail RTÉ stiúideo craolacháin i Luimneach le craoladh i gceantar Luimnigh. I 1996, seoladh seirbhís teilifíse Gaeilge, TG4, i nGaillimh.
2000
Thosaigh RTÉ ag leathnú a aschuir trí fhorbairt na teilifíse digití. Ón 23 Aibreán 2002, tháinig bealaí (18 Aibreán 2005 i dTuaisceart Éireann) ar fáil trí shatailít ar SKY; ach tá roinnt clár spóirt curtha in áirithe do lucht féachana Thuaisceart Éireann mar gheall ar cheisteanna coinbhleachta cearta sa Ríocht Aontaithe.[7]
2009 cuir in eagar
Ar 21 Aibreán 2009, sheol RTÉ seinnteoir ar an idirlíon. Ligeann an tseirbhís seo d'úsáideoirí i bPoblacht na hÉireann féachaint ar chuid de shraith teilifíse is fearr de chuid RTÉ.
2010 I mí na Nollag 2014, rinne RTÉ stair fógraíochta teilifíse tríd an gcéad fhógra HD riamh sa Ríocht Aontaithe agus in Éirinn. Bhí an fógra mar chuid d'fheachtas Nollag '3 mobile'.[12]
Nuacht cuir in eagar
1960
Is cuid thábhachtach de RTÉ é Nuacht agus Cúrsaí Reatha agus tá sé freagrach as cláir nuachta ar an teilifís, ar an raidió agus ar líne in Éirinn. Is é seo an fhoinse nuachta is mó agus is mó tóir in Éirinn - le 77% de phobal na hÉireann mar phríomhfhoinse nuachta na hÉireann agus an nuacht idirnáisiúnta araon. Craolann sé i nGaeilge agus i mBéarla, chomh maith le Teanga Chomharthaíochta na hÉireann. Tá iomaíocht ag RTÉ News ó laistigh d'Éirinn agus thar lear. In Éirinn, cuireann 3News roinnt iomaíochta ar fáil agus soláthraíonn Nuacht BBC Newsline seirbhísí malartacha nuachta ó Thuaisceart Éireann.[6] Táirgeann Nuacht agus Cúrsaí Reatha RTÉ breis agus 1,000 uair an chloig de chláir theilifíse agus 2,000 uair an chloig de chláir raidió in aghaidh na bliana.
Tuarastail phearsantachta RTÉ cuir in eagar
I mí na Nollag 2018, d'fhoilsigh RTÉ liosta na dtuarastal a íocadh lena 10 bpearsantacht is fearr in 2016:
Ryan Tubridy: € 495,000
Ray D'Arcy: € 450,000
Joe Duffy: € 389,988
Sean O'Rourke: € 308,964
Marian Finucane: € 300,617
Miriam O'Callaghan: € 299,000
Claire Byrne: € 216,000
Bryan Dobson: € 198,146
George Hamilton: € 186,195
Mary Wilson: € 185,679
Bainistíocht RTÉ cuir in eagar
In 2004, fógraíodh go bhfeidhmeodh RTÉ faoi Chairt Chraolacháin Seirbhíse Poiblí.
Ar 22 Feabhra 2006, ceapadh Mary Finan mar Chathaoirleach ar Údarás RTÉ.[8]
I 2006, mhol an rialtas go mbeidh RTÉ agus TG4 ina gcuideachtaí ar leithligh. Bhí dualgas dlíthiúil ar RTÉ cairt a aontú gach cúig bliana agus ráiteas gealltanas a fhoilsiú gach bliain.
In Aibreán 2007, tháinig TG4 chun bheith ina chorparáid reachtúil neamhspleách, a bhí faoi úinéireacht RTÉ ó bunaíodh é.
I mí Mheán Fómhair 2009, nocht RTÉ togra le haghaidh athghiniúint a fhoirgnimh eisigh a chosnóidh € 350 milliún. Ó shin i leith tá cead pleanála faighte ag RTÉ ó Chomhairle Cathrach Bhaile Átha Cliath chun iarratas a dhéanamh ar athfhorbairt shuíomh Dhomhnach Broc an stáisiúin. Ghlac comhairleoirí áitiúla leis an togra le haghaidh athfhorbairt an tsuímh Samhain 2009. Ceapadh Noel Curran ina Ard-Stiúrthóir ar RTÉ ón 1 Feabhra 2011 an 9 Samhain 2010 ar feadh cúig bliana. Fógraíodh an 1 Aibreán 2016 gurb é Dee Forbes an tArd-Stiúrthóir nua.
Conspóidí a bhaineann le RTÉ cuir in eagar
Bhí roinnt conspóidí i gceist leis an Late Late Show ó craoladh é den chéad uair ar an teilifís i mí Iúil 1962. Bhí an tsraith drámaíochta 'The Spike', a craoladh ar RTÉ i 1978, páirteach i scannal gnéis. D'eascair conspóid do RTÉ nuair a tháinig Gerry Ryan chun báis nuair a tháinig sé chun solais gurbh iad rianta de chócaon an “truicir is dócha” de bhás tobann an réalta ar 30 Aibreán 2010. Rinneadh agairt ar RTÉ mar gheall ar chlúmhilleadh i 2011 tar éis líomhaintí bréagacha a dhéanamh faoi shagart. Cuireadh síos ar an eachtra mar "cheann de na botúin eagarthóireachta a rinneadh riamh i stair RTÉ."[1]
Tagairtí cuir in eagar
- ↑ 1.0 1.1 Raidió Teilifís Éireann. (1989). "Broadcasting guidelines for RTE personnel.". Radio Telefís Éireann. OCLC 26307208.
- ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 "Raidió Teilifís Éireann" (as en) (2020-01-09). Wikipedia.
- ↑ 3.0 3.1 3.2 "History of RTÉ" (en). RTÉ Archives. Dáta rochtana: 2020-02-13.
- ↑ 4.0 4.1 4.2 Bowman, John 1942- (2011). "Window and mirror RTÉ television ; 1961-2011". The Collins Press. OCLC 930776416.
- ↑ "Timeline of RTÉ Television" (as en) (2019-10-03). Wikipedia.
- ↑ 6.0 6.1 6.2 Aoife Barry. "The Explainer: What's the story with RTÉ's finances at the moment?" (en). TheJournal.ie. Dáta rochtana: 2020-02-13.
- ↑ 7.0 7.1 7.2 7.3 Raidió Teilifís Éireann. (2002). "RTÉ programme-makers' guidelines : RTÉ treoirlínte do lucht déanta clár". RTÉ. OCLC 77256239.
- ↑ 8.0 8.1 Corcoran, Farrel. (2004). "RTÉ and the globalisation of Irish television". Intellect. OCLC 954703891.
- ↑ Sinéad Crowley (2019-11-06). "RTÉ to cut jobs and pay to address financial crisis" (as en).
- ↑ Corcoran, Farrel. (2004). "RTÉ and the globalisation of Irish television". Intellect. OCLC 954703891.
- ↑ Raidió Teilifís Éireann. ([1996]). "RTE response to the Government's Green Paper on Broadcasting.". Radio Telefis Eireann. OCLC 60298051.
- ↑ Raidió Teilifís Éireann. ([1996]). "RTE response to the Government's Green Paper on Broadcasting.". Radio Telefis Eireann. OCLC 60298051.