Cath Maige Mucrama
Scéal de chuid Scéalaíocht na Ríthe é Cath Maighe Mucramha[1] (Sean-Ghaeilge Cath Maige Mucrama) scríofa as Meán-Ghaeilge. Caomhnaítear an lámhscríbhinn is sine sa Leabhar Laighneach, a théann siar go dtí lár na 12ú haoise. De réir Wiley, téann an leagan sin den scéal siar go dtí an 9ú haois.[2]
| Cineál | cath  |
|---|
Achoimre cuir in eagar
Faightear sa scéal roinnt príomhcharachtar as bréagstair na hÉireann, san áireamh Ailill Aulom, a mhac Eoghan Mór agus a mhac altrama, Lughaidh mac Con, i dteannta le rí na Teamhrach, Art mac Cuinn. I gCúige Chonnacht ab ea Maigh Mucrama, gar do Bhaile Átha an Rí, Contae na Gaillimhe. Tá dinnseanchas ann a deir gur ainmníodh an mhaigh de bharr na muca draíochta a bhí amhail inmhíolú ann, sular chuir Méabh na gConnacht an ruaig orthu.[3]
Tháinig Mac Con, ar deoraíocht, ar ais go hÉirinn, le cabhair ó rí na Breataine, i dteannta le harm Briotanach agus Sachsanach, agus chloígh sé Éire chomh fada le cúige Connacht, áit a raibh sé ar intinn ag Eoghan troid le cabhair ó Art mac Cuinn. Am oíche roimh an gcath, luigh Eoghan agus Art le hiníonacha a n-óstaigh, ag giniúint na mac a rachadh i gcomharbacht orthu, Fiachu Muillethan agus Cormac mac Airt. Mar a bhí tuartha, fuair Eoghan agus Art araon bás le linn chath Maigh Mucramha, agus tháinig Mac Con i gcoróin i Teamhraigh.[4]
Thóg Mac Con Cormac mar mhac altrama, agus bhí sé i réim le seacht mbliana. Thug sé ansin breithiúnas bréige, rud a chuir le fios nár inniúil é mar rí. Thug Cormac áfach deabhreith. Tharla anachain ansin — "níor fhás féar sa chré, nó duilleog ar chrann, nó grán i n-arbhar" mar a deir sa scéal. Cuireadh Mac Con as a choróin agus tháinig Cormac i gcomharbacht air.
Chuaigh Mac Con chuig cúirt Ailealla court, áit a thug a mháthair altrama rabhadh dó go raibh baol roimhe. Nuair a rug Ailill barróg ar Mhac Con, bhain sé greim as lena fhiacail nimhe, á ghoin. Theith Mac Con, ach maraíodh é ag gaiscíoch Ailealla.[4]
Tosca cuir in eagar
Is amhlaidh gurb í feidhm pholaitiúil an scéil ná cinsealacht sliocht Airt (na Connachta agus na hEoghanachta) thar shliocht Mhic Con (Corca Laidhe) a mhíniú agus a dlisteanú. Bhíodh na Connachta agus a fomhuintir Uí Néill ina n-Ard-Ríthe na hÉireann agus Ríthe na gConnacht; na hEoghanachta ina Ríthe na Mumhan; ach ní raibh tionchar polaitiúil ag Corca Laoi tar éis na 7ú haoise. Sa mhéid sin, is cuid de seanscéalta bunúis de mhuintir Uí Néill agus na hEoghanachta.[5][6][7]
Bhí na hEoghanachta de shliocht na nDeirgtine. Bhí Mac Con de shliocht na nDáirine ársa, col ceathrair na nUladh.
Eagráin agus aistriúcháin cuir in eagar
Aistríodh an scéal go Béarla le:[3]
- Whitley Stokes, "The Battle of Mag Mucrime", Revue Celtique, 13, 1892
- Standish O'Grady, in Silva Gaedelica, 2 imleabhar, 1892
- M. O'Daly, Cath Maige Mucrama: The Battle of Mag Mucrama, 1975.
- Aistriúchán ar ancienttexts.org
Ina theannta sin, d'fhoilsigh Peadar Ua Laoghaire leagan Nua-Ghaeilge sa bhliain 1917 faoin teideal Lughaidh Mac Con.[8]
Foinsí cuir in eagar
- Byrne, Francis John (1973). "Irish Kings and High-Kings". Londain: Batsford.
- Charles-Edwards, T. M. (2000). "Early Christian Ireland". Cambridge: Cambridge University Press.
- MacKillop, James (1998). "The Oxford Dictionary of Celtic Mythology". Oxford: Oxford University Press.
- "The Cycles of the Kings". Cartlannaíodh an bunleathanach ar 2006-09-02.
Naisc sheachtracha cuir in eagar
- Cath Maige Mucrama Curtha i gcartlann 2021-01-26 ar an Wayback Machine ar CODECS
- Cath Maige Mucrama ar Irish Sagas Online
- Corpus of Electronic Texts
Tagairtí cuir in eagar
- ↑ cf. bóramha
- ↑ Féach Wiley, "Cath Maige Mucrama".
- ↑ 3.0 3.1 Wiley, "Cath Maige Mucrama".
- ↑ 4.0 4.1 MacKillop, Dictionary, "Cath Maige Mucrama"; Wiley, "Cath Maige Mucrama".
- ↑ Byrne, Irish Kings, ll. 66, 202 & 236–237
- ↑ Charles-Edwards, Early Christian Ireland, ll. 481, 489–490 & 580–583
- ↑ MacKillop, Dictionary, "Conmac", "Conmaicne" & "Lugaid mac Con".
- ↑ Lughaidh Mac Con (1917) ar archive.org