Dáirine
Lucht ceannais próta-stairiúil na Mumhan roimh éirí na n-Eóganachta sa 7ú haois ab ea na Dáirine[1], aitheanta níos deireanaí go ríoraíoch mar Corcu Loígde.[2] Is amhlaidh gur thángthas iad óna Darini de réir Tolamaes, agus gaolta leis na hUlaid agus Dál Riata as cúige Uladh agus Albain.[3] Faightear a shinsearacht go minic sa Rúraíocht, aitheanta mar Chlanna Dedad, agus marfoirí Chú Chulainn. Meastar gurbh Érainn iad cách[3][4] (féach freisin samhail stairiúil Uí O'Raithille). Sa ré stairiúil, léiríodh na Dáirine leis an Corcu Loígde, agus is dócha le muintire Uí Fidgenti agus Uí Liatháin[5] agus roinnt clann stairiúil eile as Mumha agus Ulaidh araon. Sa seanghinealaigh,[6] ba chuid de mhuintir Dáirine iad Dál Fiatach stairiúil na nUlad.
Stair cuir in eagar
Tugtar scaití an t-ainm Dáirine do mhuintir Érann mar chúinne iomlán.[7]
Dúradh gur shliocht iad Dáirine na Mumhan de phearsa darbh ainm Dáire (*Dārios),[8] nó Dáire Doimthech, sinsear Corcu Loígde', agus/nó Dáire mac Dedad, athair Chú Raoi. Is dócha é gurb ionann iad an bheirt acu.[4] Bhí na ginealeolaithe meánaoiseacha ar an eolas faoin mearbhall agus thug faoi ndeara é i Rawlinson B 502. Tá an Chlann Dedad ainmnithe as seanathair Chú Raoi, Deda mac Sin.
Is suntasach é go raibh clú agus cáil ag na Dáirine mar shainaicme mhíleata, os coinne a gcomharbaí talmhaíocha síochánta. De réir an scéil Táin Bó Flidais, ar cheann desna trí laoch-aicme na hÉireann ab ea Clanna Dedad (agus na cinn eile Clanna Rudraige, a gcolanna ceathrar Ulad, agus na Gamanrad as Irrus Domnann), a raibh gaol acu leis na Laigin.[9]
Tá cáil ag na Dáirine sna seanscéalta as a réim géar crua fuilteach, i roinnt scéalta uafásach millteanach, ach d'fhéadfadh gur chumadóireacht staraithe agus scéalaithe é seo.
I measc na clanna ríoga ar marthain i gCúige Mumhan tá muintire Uí Eidirsceoil, Uí Laoghaire, Uí Chofaigh, Uí Aonghusa agus Uí Fhloinn, go léir de shliocht Lughaí Mhic Con.[10][11] I gcúige Uladh, is iad na clanna Dál Fiatach ná mhuintir Uí Eachaidh agus Uí Dhuinnshléibhe.[12]
D'fhéadfadh gurbh as clanna imeallacha na nDáirine ba ea semi-historical Mongfind agus Crimthann mac Fidaig leathstairiúil, ach ní féidir é seo a cruthú.
Pearsana cuir in eagar
I measc pearsana seanscéalacha de mhuintir Dáirine, de shliocht Dáire mhic Dedad / Dáire Doimthigh, faightear:
Rúraíocht cuir in eagar
Mac Con cuir in eagar
Foinsí cuir in eagar
- Best, R.I., Osborn Bergin, M. A. O'Brien agus Anne O'Sullivan (eag). The Book of Leinster, formerly Lebar na Núachongbála. 6 iml. Baile Átha Cliath: DIAS, 1954–83; Fland mac Lonain cecinit.
- Byrne, Francis John, Irish Kings and High-Kings. Four Courts Press. 2a heagrán athbhreithnithe, 2001.
- Charles-Edwards, T.M., Early Christian Ireland. Cambridge. 2000.
- Hull, Vernan, "Conall Corc and the Corcu Loígde", in Proceedings of the Modern Languages Association of America 62 (1947): 887–909.
- Seathrún Céitinn, The History of Ireland by Geoffrey Keating. 4 iml, Daithí Ó Coimín & Pádraig Ua Duinnín (trans.), Londain: David Nutt for the Irish Texts Society. 1902–14.
- Mac Néill, Eoin, "Early Irish Population Groups: their nomenclature, classification and chronology", in Proceedings of the Acadamh Ríoga na hÉireann (C) 29. 1911, ll. 59–114
- Meyer, Kuno (eag.), "The Laud Genealogies and Tribal Histories", in Zeitschrift für celtische Philologie 8. Halle/Saale, Max Niemeyer. 1912, ll. 291–338.
- Ó Corráin, Donnchadh, "Corcu Loígde: Land and Families", in Cork: History and Society. Interdisciplinary Essays on the History of an Irish County, Patrick O'Flanagan and Cornelius G. Buttimer (eag.). Baile Átha Cliath: Geography Publications. 1993.
- — (eag.), Genealogies from Rawlinson B 502. Coláiste na hOllscoile, Corcaigh: Corpus of Electronic Texts. 1997.
- —, "Prehistoric and Early Christian Ireland", in Foster, Roy (ed.), The Oxford Illustrated History of Ireland. Oxford University Press. 2001. pgs. 1–52.
- Ó Donnabháin, Seán (eah. agus aistr.), Annala Rioghachta Eireann. Annals of the Kingdom of Ireland by the Four Masters, from the Earliest Period to the Year 1616. 7 iml. Acadamh Ríoga na hÉireann. Baile Átha Cliath. 1848–51. 2a heagrán, 1856.
- — (ed.), "The Genealogy of Corca Laidhe", in Miscellany of the Celtic Society. Dublin. 1849. alternative scan
- O'Hart, John, Irish Pedigrees. Baile Átha Cliath. 5ú heagrán, 1892.
- O'Rahilly, Thomas F., Early Irish History and Mythology. Dublin Institute for Advanced Studies. 1946.
- Pokorny, Julius. "Beiträge zur ältesten Geschichte Irlands (3. Érainn, Dári(n)ne und die Iverni und Darini des Ptolomäus)", in Zeitschrift für celtische Philologie 12 (1918): 323–57.
- Sproule, David, "Origins of the Éoganachta", in Ériu 35 (1984): pp. 31–37.
- —, "Politics and pure narrative in the stories about Corc of Cashel", in Ériu 36 (1985): ll. 11–28.
Rúraíocht cuir in eagar
- Cross, Tom Peete and Clark Harris Slover (eds.), Ancient Irish Tales. Henry Holt and Company. 1936.
- Gantz, Jeffrey (tr.), Early Irish Myths and Sagas. Penguin. 1981.
- Hellmuth, Petra Sabine, "A Giant Among Kings and Heroes: Some preliminary thoughts on the character Cú Roí mac Dáire in medieval Irish literature", in Emania 17 (1998): 5–11.
- Kinsella, Thomas (tr.), The Tain. Oxford. 1969.
Mac Con cuir in eagar
Tagairtí cuir in eagar
- ↑ leaganacha eile Dárine, Dáirfine, Dáirfhine, Dárfine, Dárinne, Dairinne
- ↑ Ó Corráin 2001, lch. 30
- ↑ 3.0 3.1 O'Rahilly 1946
- ↑ 4.0 4.1 Pokorny 1918
- ↑ Byrne 2001, lch. 178
- ↑ Rawlinson B 502, eag. Ó Corráin 1997
- ↑ Dáirine ar eDIL
- ↑ T. F. O'Rahilly, Early Irish History and Mythology, Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath. 1946, ll. 2, 7
- ↑ O'Rahilly 1946, lch. 96
- ↑ Ó Donnabháin 1849
- ↑ O'Hart 1892
- ↑ The Kingdom of Ulster le Dennis Walsh
- ↑ 13.0 13.1 Byrne 2001, p. 193
- ↑ 14.0 14.1 Charles-Edwards 2000, lch. 611