Dáire
Ainm Sean-Ghaeilge is ea Dáire a thit i léig ag am moch, agus a glaodh ó shin go formhór ar phearsana seanscéalacha agus sinsearacha. Tháinig sé ar ais ar an bhfód san 18ú haois.
D'fhéadfadh an t-ainm a lua:
- Dáire Barrach, ríora na Laighean agus mac Chathrach Mhóir na Laigean
- Dáire Cerbba, ríora na Mumhan den 4ú haois RC
- Dáire Dearg, carachtar na the Fiannaíochta, is ionann é b'fhéidir agus Goll mac Morna
- Dáire Doimthech, rí seanscéalach na Teamhrach, sinsear na nDáirine agus Corcu Loígde
- Dáire Sírchréchtach, ainm eile do Dáire Doimthech
- Dáire Dreachleathan, rí na Teamhrach, ní fios go cruinn a shliocht, le fáil i Baile Chuinn Chétchathaig
- Dáire Donn, "rí an domhain mhóir" sa scéal Cath Fhionntrá san Fhiannaíocht, luaite scaití mar...
- Dáire Dornmhór, garmhac Conaire Mhóir agus rí Dál Riata
- Dáire mac Cormaic mhic Airt
- Dáire mac Dedad, athair Chú Raoi seanscéalach, agus sinsear eile na nDáirine
- Dáire mac Dlúthaig, athair Fíatach Finn na nUlad, sinsear Dál Fiatach
- Dáire mac Fiachna, bó-aire na Rúraíochta, seilbheoir an tairbh Donn Cuailnge agus col ceathrair Chonchúir mhic Neasa
- Dáire mac Forgo, luath-rí Eamhain Mhacha na Ulad agus athair malartach Fiatach Finn.
Pearsantú cuir in eagar
Chreid Eoin Mac Néill[1] agus T. F. O'Rahilly gurbh ionann an chuid is mó, nó fiú uile, dóibh siúd luaite thuas, agus gur tháinig siad ón phearsa chéanna miotasach nó réamhstairiúil,[2] nó gur meascáin iad uile. De réir O'Rahilly, sa deireadh is ionann iad Dáire agus Cú Raoi,[3] ag luann sé é mar dhia an alltair.[4]
Sanasaíocht cuir in eagar
Tá ciall idir gnéasúil ("torthúil, reithíocht") agus tumultuous ("violent"). The reconstructed form is *Dārios,[5] gaolmhar leis an nGallais Dari(o) ("fíoch, míre"), focal fianaithe go forleathan ar an mór-roinn, go háirithe d'ainmneacha pearsanta.[6]
Cine nó ríocht as deisceart Chontae Aontroma agus tuaisceart Contae an Dúin ab ea na Darini, de réir Geografaíocht den 2ú haois le Tolamaes.[7][8] Chreid Julius Pokorny ámh gur bhotún é seo in ionad Darioni, ón mbunfhocal *Dārio-nion, athchruthaithe óna Dáirine próta-stairiúla,[9] de shliocht Dáire Doimthech / Dáire mac Dedad, sinsir na Corcu Loígde. Ba shinsir iad chomh maith, de chuid ar a laghad, desna Dál Fiatach, muintir Fiatach Finn mhic Dáire, aitheanta mar an dream stairiúil, na hUlaid (< *Uluti / Uoluntii), a bhí de réir Tolamaes ina gcónaí in aice leis na Darini.
Lugaid Loígde cuir in eagar
I seanscéalta na nGael, tá dlúth ghaol idir Dáire agus an laoch Lugaid Loígde.[10] De réir O'Rahilly, ba mhac Daire é — Lugaid mac Dáire]] mhic Dháire Doimhthigh — ach cuimhnítear anois go príomha é trína sliocht Lugaid mac Con. Is iad a phríomh-phearsantuithe eile ná Lughaidh Mac Cú Raoi mac Cú Raoi, agus is dócha Lughaidh na Riabh Dearg.
Féach freisin cuir in eagar
Foinsí cuir in eagar
- Xavier Delamarre, Dictionnaire de la Langue Gauloise. Paris: Editions Errance. 2a eagrán, athbhreithnithe agus méadaithe. 2003.
- James MacKillop, Dictionary of Celtic Mythology. Oxford University Press. 1998.
- Eoin Mac Neill, Celtic Ireland. Academy Press. 1981 (athchló le réamhrá nua agus nótaí le Donnchadh Ó Corráin de bhun eagrán le Martin Lester Ltd, 1921).
- Kuno Meyer (eag.), "The Laud Genealogies and Tribal Histories", in Zeitschrift für celtische Philologie 8 (1912), ll. 291–338.
- Michael A. O'Brien (eag.) réamhrá le John V. Kelleher, Corpus genealogiarum Hiberniae. IALBÁC. 1976, páirt-eagrán digiteach: Donnchadh Ó Corráin (eag.), ginealaigh ó Rawlinson B 502. Coláiste na hOllscoile, Corcaigh: Corpus of Electronic Texts. 1997.
- T. F. O'Rahilly, Early Irish History and Mythology. IALBÁC. 1946.
- Julius Pokorny, "Beiträge zur ältesten Geschichte Irlands (3. Érainn, Dári(n)ne und die Iverni und Darini des Ptolomäus)", in Zeitschrift für celtische Philologie 12 (1918), ll. 323–57.
- Whitley Stokes (eag. & aistr.), "Cóir Anmann (Fitness of Names)", in Whitley Stokes agus Ernst Windisch, Irische Texte mit Wörterbuch. Imleabhar 3, Cuid 1–2. Leipzig: Verlag von S. Hirzel. 1891 (1); 1897 (2), ll. 285–444.