Mahatma Gandhi
Síochánaí Indiach ab ea Mohandas "Mahatma" Gandhi[1] (2 Deireadh Fómhair 1869 – 30 Eanáir 1948), ar a dtugtar Mahatma Gandhi de ghnáth. Cuimhníonn muintir na hIndia air mar athair an náisiúin. Chuaigh Gandhi i mbun feachtais síochánta chun saoirse na hIndia a bhaint amach ó Impireacht na Breataine sa chéad leath den fhichiú haois.[2][3]
Mar cheannaire ghluaiseacht an neamh-chomhoibrithe is mó a bhí aithne air, áfach. B’éard a bhí i gceist leis an ngluaiseacht seo ná baghcat a dhéanamh ar an uile ní a bhain le hImpireacht na Breataine san India.
Tús a shaoil
cuir in eagarBa as teaghlach meánaicmeach dó. Ba dhlíodóir é.
Chuir a mhuintir go dtí Londain é sa bhliain 1888. le gabháil don Bharra. Bhí Gandhi ina mhac léinn sa Teampall Laistigh. Sa bhliain 1891, glaodh chun an Bharra air.[4]
An Afraic Theas
cuir in eagarIs beag rath a bhí ar a dhlíodóireacht san India agus chuaigh Gandhi ar imirce go dtí an Afraic Theas sa bhliain 1893, tír inar lonnaigh sé ar feadh breis is scór bliain.
Chuir Gandhi go mór i gcoinne na cinedheighilte. Bhí tionchar ag a chuid oibre mar dhlíodóir i bPretoria ar an bpáirt a ghlac sé agus é ina príomhurlabhraí ar son an phobail Indiach san Afraic Theas agus nuair a sheas sé go daingean in aghaidh an leithcheala orthu. Ach rinne sé é sin gan foréigean a úsáid.
D'eagraigh sé na feirmeoirí is boichte chun seasamh ar son a gcearta féin. Cuireadh i bpríosún é ceithre uair san Afraic Theas.[5]
D'fhorbair na blianta a chaith Gandhi san Afraic Theas a chuid scileanna san eagrúchán, sa phoiblíocht agus san idirbheartaíocht, mar a thaispeáin sé mar cheannaire na troda ar son na saoirse náisiúnta in India.[4] Chuidigh a chuid oibre mar dhlíodóir agus mar ghníomhaí le linn na tréimhse sin lena thuairimí polaitíochta, sóisialta agus fealsúnachta a mhúnlú, dearcadh a stiúir a ról i saol an phobail tar éis dó filleadh ar an India sa bhliain 1915.
India
cuir in eagarTháinig Gandhi ar ais chun na hIndia sa bhliain 1915 agus thosaigh sé láithreach ag iarraidh cearta sibhialta agus neamhspleáchas na hIndia a bhaint amach do na hIndiaigh.
‘Neamh-chomhoibriú neamhfhoréigneach’ a mhol Gandhi dá lucht leanta. Cos i dtaca agus cur le chéile gan dul i muinín na láimhe láidre a bhí i gceist leis seo; do leiceann eile a iompú chuig fear do bhuailte seachas é a bhualadh ar ais. An aidhm a bhí ag an ngluaiseacht ná an bonn a bhaint de Rialtas Shasana, diaidh ar ndiaidh, agus rialtas dúchais nó Swaraj[6] a bhunú.
Chreid Gandhi nach mbeadh de thoradh ar an lámh láidir ach go gcuirfí moill ar neamhspleáchas na hIndia agus gurbh fhearr an bua a fháil le ‘fórsa an anama’ nó ‘cumhacht na fírinne’. ‘Beithíoch morálta, intleachtúil an duine; bíodh an mhoráltacht agus an intleacht mar armlón aige’, a dúirt sé.
‘Má tá fuil le doirteadh sa tír seo, bíodh ár gcuid fola féin i gceist. Más é toradh an cheangail seo leis an mBreatain nach bhfuil meas againn orainn féin, mar dhaoine ná mar mhuintir, tá dualgas orainn an ceangal sin a bhriseadh’, a dúirt sé.
Thréig na céadta míle na scoileanna, na coláistí agus na hollscoileanna, agus bunaíodh institiúidí oideachais náisiúnta. Rinneadh ábhar éigeantach den Hindustani agus múineadh an fhíodóireacht do dhaltaí agus do mhic léinn
gach lá, i dtreo is go bhféadfaidís a gcuid cadáis féin a tháirgeadh, seachas bheith ag brath ar earraí Shasana.
D’éirigh le Gandhi na milliúin a thabhairt leis, beag beann ar chreideamh, ar inscne ná ar aicme. Go deimhin, lá de na laethanta, dhiúltaigh sé labhairt le slua a bhí roimhe nó gur tugadh cuireadh do na ‘daoine seachanta’, na Dalits, a bheith i láthair chomh maith. B’ionann an dream sin agus lobhair san anallód agus ní raibh aon mheas orthu i measc an phobail. Ba le linn Máirseáil an tSalainn a tharla an eachtra seo, máirseáil arb é ba chuspóir léi ná athshealbhú a dhéanamh ar shalann na hIndia.
Má tháinig críochdheighilt na hIndia salach ar an aisling a bhí ag Gandhi don tír, d’éirigh leis na Sasanaigh a dhíbirt aisti sa deireadh thiar.[3]
Saol pearsanta
cuir in eagarHiondúch ab ea Gandi a d’fhéach le sócúlacht an tsaoil a sheachaint, agus a staon de bhia cuid mhaith d’fhonn soiléire intinne agus anama a fháil, faoi mar a chreid sé féin.[3]
Chuir Gandhi "brahmacharya"[7] i ngníomh, nó sin a mhaígh sé. Ach dúradh gur chodail sé le mná agus cailíní óga.[8]
.jpg)
Saol simplí a bhí ag Gandhi, is cosúil. Dhéanadh sé a éadaí féin, chaitheadh sé an seál traidisiúnta darb ainm 'dhoti' agus d’itheadh sé bia glasránach (rud atá an-choitianta in India). Uaireanta staonadh sé ó bhia ar feadh tréimhsí fada ar chúiseanna creidimh nó chun agóid a dhéanamh.
Feallmharú
cuir in eagarBhain India an neamhspleáchas sin amach ón mBreatain sa bhliain 1947. Maraíodh Gandhi an bhliain dár gcionn i nDeilí Nua.
In India, tugtar Athair an Náisiúin ar Gandhi. Gach bliain san India, ar a lá breithe, déantar comóradh ar "Gandhi Jayanti" agus is lá saoire náisiúnta é.
Fealsúnacht
cuir in eagarBhí bealach Gandhi bunaithe ar mheas a bheith á léiriú ag daoine ar a chéile.[9] Is mithid dhá mhantra shainiúla a fhógairt arís go forleathan, is dócha: Mahatma Gandhi: “Earth provides enough to satisfy every man's need, but not every man's greed.”[10]
Cé gur dhiúltaigh Gandhi tacú leis na Sasanaigh sa Dara Cogadh Domhanda, scríobh sé alt san iris Colliers i Meitheamh na bliana 1943 (‘I still believe in non-violence’), ag míniú cén fáth ar chreid sé go bhféadfaí Hitler a chloí gan an lámh láidir a fhostú.[3] Dar leis go raibh an Eoraip loite ag an gcaipitleachas agus ag an míleatacht impiriúlach agus gurbh fhearr gníomhartha brúidiúla a fhágáil faoi fhir bhrúidiúla seachas aithris a dhéanamh orthu.
‘Nuair a bhíonn éadóchas orm, cuimhním i gcaitheamh na staire gur bhuaigh bealach na fírinne agus bealach an ghrá i gcónaí. Bhí dúnmharfóirí agus aintiarnaí riamh ann, agus an chuma ar an scéal tamall nach bhféadfaí iad a chloí. Ach titeann siad sa deireadh. Smaoinigh air sin, i gcónaí.’
Tionchar idirnáisiúnta
cuir in eagarTá mórán samplaí ann de ghluaiseachtaí náisiúnta a raibh tionchar ag Gandhi orthu. Bheartaigh sé feabhas a chur ar shaol na ndaoine gan foréigean a úsáid agus é i gcónaí ar son na fírinne.
D'imir taithí Gandhi tionchar mór ar Martin Luther King agus ar ghluaiseachtaí éagsúla idirnáisiúnta.
Gandhi agus Éire
cuir in eagarBhí an-suim ag Gandhi i gcúrsaí in Éirinn ar feadh a shaoil.
B'eiseamláir é Gandhi do V. V, Giri, a tháinig go dtí Baile Átha Cliath, COBÁC agus Óstaí an Rí sa bhliain 1913 chun an dlí a dhéanamh.[4] Sa bhliain 1916 glaodh chun Bharra na hÉireann i mBaile Átha Cliath ar Giri agus bhí saol oibre fada aige san India mar cheardchumannaí, polaiteoir agus seirbhíseach poiblí, arbh é Uachtaránacht na hIndia (idir 1969 agus 1974) a bhuaicphointe.
Féach freisin
cuir in eagarTagairtí
cuir in eagar- ↑ मोहनदास करमचन्द गांधी nó Mohandas Karamchand Mahatma Gandhi
- ↑ Sa chnuasach cumasach dátheangach seo Walk with Gandhi: Bóthar na Saoirse tugann na filí ar thuras draíochta trí shaol Gandhi agus stair na hIndia. (2019). "Gabriel Rosenstock & Masood Hussain: Walk with Gandhi, Bóthar na Saoirse - The Culturium -" (ga/en). The Culturium. Dáta rochtana: 2021-01-30.
- ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 Kevin Hickey (2017). "‘Leis an ngrá a bhíonn an lá sa deireadh’ – comhairle thráthúil Gandhi" (ga-IE). Tuairisc.ie. Dáta rochtana: 2021-01-30.
- ↑ 4.0 4.1 4.2 Scoil Dlí, COBÁC (2021). "Gandhi" (ga). www.facebook.com. Dáta rochtana: 2021-01-30.
- ↑ "GANDHI THE PRISONER | South African History Online". www.sahistory.org.za. Dáta rochtana: 2021-01-30.
- ↑ "Swaraj" (as en) (2021-01-10). Wikipedia.
- ↑ "Brahmacarya" (as en) (2021-01-28). Wikipedia.
- ↑ Vinay Lal (2000). "Nakedness, Nonviolence, and Brahmacharya: Gandhi's Experiments in Celibate Sexuality". Journal of the History of Sexuality 9 (1/2): 105–136. ISSN 1043-4070.
- ↑ cogg.ie. "Gaeilge na Sraithe Sóisearaí". Dáta rochtana: 2021.
- ↑ Pól Mac Cana (26 Lún 2008). "Gaelscéal". Cartlannaíodh an bunleathanach ar 2021-02-09. Dáta rochtana: 2021.