Pierre de Fermat

Pierre de Fermat
	;
Beathaisnéis
Breith	31 Deireadh Fómhair 1607 ↔ 6 Nollaig 1607; Beaumont-de-Lomagne (Ríocht na Fraince)
Bás	12 Eanáir 1665 ; 57/58 bliana d'aois; Castres (Ríocht na Fraince)
Áit adhlactha	Castres 43° 36′ 20″ N, 2° 14′ 30″ E / 43.605467°N,2.241767°E
Faisnéis phearsanta
Scoil a d'fhreastail sé/sí	Sean-Ollscoil Orléans (1623–)
Céim acadúil	Baitsiléir Dlíthe
Gníomhaíocht
Réimse oibre	Uimhirtheoiric, acht, matamaitic, teoiric na dóchúlachta, anailís mhatamaiticiúil, geoiméadracht anailíseach, optaic, uimhir Fermat, Fermat's little theorem (en) agus Teoirim dheireanach Fermat
Gairm	matamaiticeoir, ilbhéarlach, breitheamh, dlíodóir, saineolaí dlí
Fostóir	Parliament of Toulouse (en) (1638–)
Faoi thionchar	Diafantas, Jerome Cardan agus François Viète
Teangacha	An Laidin agus an Fhraincis
Saothar
	Saothar suntasach uimhir Fermat; Fermat point (en) ; (1637) Teoirim dheireanach Fermat; (1640) Fermat's little theorem (en) ; (1662) Prionsabal Fermat ;
Teaghlach
Céile	Louise de Long (1631–)
Croineolaíocht
	créamadh

Dlíodóir agus matamaiticeoir a rugadh i mBeaumont-de-Lomagne sa bhFrainc ab ea Pierre de Fermat (17 Lúnasa 1601– 12 Eanáir 1665). Ba mhatamaiticeoir den chéad scoth é. Rinne sé an-chuid céimeanna chun cinn i réimsí éagsúla na matamaitice maidir le hairíonna uimhreacha, dóchúlachtaí, geoiméadracht is optaic. Rinne sé staidéar ceannródaíoch (le Pascal) ar dhóchúlacht go háirithe.

Thugtaí moladh dó as a chuid léinn agus a chuid ionracais mar bhreitheamh.^[1]

Matamaitic

Is fearr aithne ar de Fermat anois as a Theoirim Dheireanach. Timpeall 1637 scríobh de Fermat go raibh sé tar éis a chruthú nárbh fhéidir aon slánuimhir n níos mó ná 2 a aimsiú a chomhlíonfadh an chothromóid xⁿ + yⁿ = zⁿ, sa chás gur slánuimhreacha iad x, y is z. (Más n = 2, is ionann an chothromóid seo is teoirim Phíotágaráis).

Cailleadh a chruthú ach cuireadh "Teoirim dheireanach Fermat" air. Faoi dheireadh, i lár na 1990idí, thángthas ar chruthú fada casta a shásaigh na matamaiticeoirí.

Uimhirtheoiric eile

Thairg Fermat gurbh uimhir phríomha í (22)" + 1 nuair is slánuimhir dhearfach í n, ach cruthaíodh nach fíor é seo.

D'aimsigh Fermat dhá uimhreacha caoimhiúla sa bhliain 1636 —17,296 is 18,416—agus ó shin aimsíodh tuilleadh, le ríomhairí go príomha.

Fisic

Sa bhfisic, tugtar Prionsabal Fermat ar thaisteal gathanna solais idir dhá phointe (mar shampla ón aer, trí phána gloine, le hathraonadh ar an dá thaobh, agus amach san aer ar an taobh eile) ionas go dtógann siad an oiread ama is lú chuige.

Díorthaítear cothromóidí Euler-Lagrange ón bprionsabal an íosghníomhaithe. Cás ar leith de is ea prionsabal Fermat maidir le hoptaic. Is analóg chandamach de suimeáil chonair Feynman.

Tionchar

Lean Abraham Demoivre (1667-1754) ar aghaidh leis an staidéar a rinne de Fermat ar ar dhóchúlacht. Chuir an matamaiticeoir Rúiseach Andrei Nicolaevich Kolmogorov (1903-1987) tuilleadh eagair air sa 20ú céad.^[2]

Féach freisin

Tagairtí

↑ Scoil Dlí, COBÁC. "De Fermat" (ga). Facebook. Dáta rochtana: 2021-01-12.
↑ Hussey, Matt (2011). "Pierre de Fermat". Fréamh an Eolais. Coiscéim. p. 264.

[1] Scoil Dlí, COBÁC. "De Fermat" (ga). Facebook. Dáta rochtana: 2021-01-12.

[FreamhanEolais-2] Hussey, Matt (2011). "Pierre de Fermat". Fréamh an Eolais. Coiscéim. p. 264.

[1]

[2]