George Johnstone Stoney

Fisiceoir Éireannach, a saolaíodh gar do Bhiorra, ba ea George Johnstone Stoney (15 Feabhra 1826 – 5 Iúil 1911). D'fhionn sé an leictreon sa naoú haois déag, an "bunaonad cainníochta leictreachais" mar a dúirt sé. Bhí an coincheap, ach ní an focal féin, cumtha aige chomh luath le 1874 agus 1881,. Tháinig an focal isteach sa bhliain 1891.

George Johnstone Stoney
Saol
Eolas breithe	Contae Uíbh Fhailí, Feabhra 15, 1826
Náisiúntacht	Éire Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus na hÉireann
Áit chónaithe	Éire
Bás	Londain, Iúil 5, 1911
Muintir
Athair	George Stoney
Máthair	Anne Blood
Céile/Céilí	Margaret Stoney (en)  (1863 -
Páistí	liosta iomláin George Stoney Edith Anne Stoney (en) Florence Stoney (en) Robert Bindon Stoney (en) Gertrude Rose Stoney (en)
Siblíní	liosta iomláin Bindon Blood Stoney (en)
Oideachas
Alma mater	Coláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath
Gairm
Gairm	fisiceoir agus réalteolaí
Fostóirí	Ollscoil na hÉireann, Gaillimh
Duais	liosta iomláin Comhalta den Chumann Ríoga
Ballraíocht	Cumann Ríoga

Oideachas agus fostaíocht

Rugadh Stoney i bPáirc Oakley, in aice le Biorra, Contae Uíbh Fhailí, i lár na tíre, mac le George Stoney (1792–) agus Anne Blood (1801-1883). Is teaghlach Angla-Éireannach seanbhunaithe é teaghlach Stoney. D’fhreastail Johnstone ar Choláiste na Tríonóide, agus bhain sé céim Baitsiléir Ealaíon amach sa bhliain 1848. Ó 1848 go 1852 d’oibrigh sé mar chúntóir réalteolaíochta do William Parsons, 3ú Iarla Róis ag Caisleán Bhiorra, Contae Uíbh Fhailí, áit ar thóg Parsons an teileascóp is mó ar domhan, Leiviatan Bhaile Phearsúin le achar cró tiomsúcháin 72-orlach. Ag an am céanna, lean Stoney ag staidéar na fisice agus na matamaitice agus bhronn Coláiste na Tríonóide an ardchéin Máistreacht sna hEalaíona air, sa bhliain 1852.

Ó 1852 go 1857, bhí Stoney ina ollamh le fisic i gColáiste na Banríona Gaillimh. Ó 1857 go 1882, fostaíodh é mar Rúnaí ar Ollscoil na Banríona Éireann, post riaracháin atá lonnaithe i mBaile Átha Cliath. Faoi 1874 d'áirigh sé méid an bhunaonad leictreachais ó thomhais i leictriú uisce is teoiric chinéiteach na ngás. Go luath sna 1880idí, bhog sé go post mar cheannfort Scrúduithe na Státseirbhíse in Éirinn, post a bhí aige go dtí go ndeachaigh sé ar scor i 1893. An bhliain sin, chuaigh sé i mbun cónaithe i Londain Shasana. Fuair ​​Stoney bás i 1911 ina theach cónaithe i Notting Hill, Londain. Le linn a scór bliain de fhreagrachtaí fostaíochta neamh-eolaíochta i mBaile Átha Cliath, lean Stoney i mbun taighde eolaíoch leis féin. D’fhóin sé ar feadh blianta fada mar rúnaí oinigh agus ansin mar leas-uachtarán ar Chumann Ríoga Bhaile Átha Cliath, cumann eolaíochta a bunaíodh ar an gcóras Sasanach, sé sin An Cumann Ríoga i Londain, agus tar éis dó bogadh go Londain d’fhóin Stoney ar chomhairle an chumainn sin freisin. Ina theannta sin, d’fhóin sé ó am go chéile ar choistí athbhreithnithe eolaíochta de chuid Chumann na Breataine um Chur Chun Cinn na hEolaíochta ó na 1860idí luatha ar aghaidh.

Táirgeacht eolaíoch

D’fhoilsigh Stoney 75 páipéar eolaíochta in irisleabhair éagsúla, ach go príomha in irisí Chumann Ríoga Bhaile Átha Cliath. Chuir sé go mór le fisic chosmaí agus le teoiric na ngás. Rinne sé meastachán ar líon na móilíní i milliméadar ciúbach gáis, ag teocht agus brú an tseomra, ó shonraí a fuarthas ó Teoiric chinéiteach na ngás. Ba é an obair eolaíoch ba thábhachtaí ag Stoney ná méid “adamh an leictreachais” a cheapadh agus a ríomh. Sa bhliain 1891, mhol sé an téarma ‘leictreon’ (Béarla:electron) chun cur síos a dhéanamh ar aonad bunúsach an luchta leictrigh, agus leag a thaighde mór sa réimse seo na bunsraitheanna d'fhionnachtain an leictreoin sa deireadh i 1897 ag Joseph John Thomson.

Rinneadh a chuid oibre eolaíochta nuair a bhí am le spáráil aige.

Toghadh Stoney ina Chomhalta den Chumann Ríoga i mí an Mheithimh 1861 ar an mbonn go raibh sé ina údar ar na bpáipéir "The Propagation of Waves," – "On the Rings seen in Fibrous Specimens of Calc Spar," and Molecular Physics, published in the Transactions of the Royal Irish Academy, et cetera, Distinguished for his acquaintance with the science of Astronomy & General Physics

Scála Stoney

Tá an fhisic chomhaimseartha socraithe ar Scála Planck mar an scála is oiriúnaí do theoiric an aonréimse. Bhí George Stoney ag súil le scála Planck, áfach. Cosúil le Planck ina dhiaidh, thuig Stoney go dtugann éifeachtaí mórscála cosúil le domhantarraingt agus éifeachtaí ar scála beag mar leictreamaighnéadas le tuiscint go nádúrtha scála idirmheánach ina bhféadfaí difríochtaí fisiciúla a réasúnú. Cuimsíonn an scála idirmheánach seo aonaid (aonaid scála Stoney) de mhais, fad, am srl., Ach is í an mhais an chloch choirnéil.

An mhais Stoney m_S (arna shloinneadh i dtéarmaí comhaimseartha):

$m_{S}={\sqrt {\frac {e^{2}}{4\pi \varepsilon _{0}G}}}={\sqrt {\alpha }}\,m_{P}$

i gcás gurb é ε ₀ an cheadaíocht den saorspás, is é e an lucht bunúsach agus is é G tairiseach na himtharraingthe, agus i gcás gurb é α an tairiseach mínstruchtúir agus gurb é m _P an mhais Planck.

Cosúil le scála Planck, feidhmíonn scála Stoney mar nasc siméadrach idir próisis mhicreachosmacha agus mhaicreachosmacha i gcoitinne, ach fós tá an chuma air go bhfuil sé dírithe go uathúil ar aontú an leictreamaighnéadais agus domhantarraingthe. Mar sin, mar shampla, cé gurb é an fad Planck meánfhréamh chearnach de thonnfhad laghdaithe Compton agus leath an gha imtharraingthe d'aon mhais, is é fad Stoney ná meánfhréamh chearnach an 'gha leictreamaighnéadaigh' (féach ga leictreon clasaiceach) agus leath an gha imtharraingthe d'aon mhais,' 'm' ':

$\ell _{P}={\sqrt {{\frac {\hbar }{mc}}\cdot {\frac {Gm}{c^{2}}}}}$

$\ell _{S}={\sqrt {{\frac {e^{2}}{4\pi \varepsilon _{0}mc^{2}}}\cdot {\frac {Gm}{c^{2}}}}}$

áit a bhfuil $\ hbar\$ tairiseach Planck laghdaithe agus gurb é c luas an tsolais. Níl iontu seo ach tógálacha matamaiticiúla ós rud é go gcaithfear teorainn phraiticiúil éigin a bheith leis an gcaoi a bhféadann fad a fháil. Más é fad Stoney an t-íosfhad, ansin tá ga leictreamaighnéadach an réada nó a leathgha imtharraingthe dodhéantacht go fisiciúil, ós rud é go gcaithfidh ceann acu seo a bheith níos lú ná an fad Stoney. Más é fad Planck an t-íosmhéid, ansin tá tonnfhad laghdaithe Compton nó a leathgha imtharraingthe dodhéanta go fisiciúil ós rud é go gcaithfidh ceann acu seo a bheith níos lú ná an fad Planck. Thairis sin, ní féidir gurb é fad Stoney agus fad Planck an t-íosfhad.

De réir an an ghnáis chomhaimseartha, is é scála Planck scála an fholúsfhuinnimh, nach gcoinníonn spás agus am aon tábhacht fhisiciúil faoina bhun. Sainordaíonn an t-oideas seo faillí ginearálta ar scála Stoney laistigh den phobal eolaíochta inniu. Roimh an sainordú seo, rinne Hermann Weyl iarracht shuntasach teoiric aontaithe a thógáil trí aonad luchta imtharraingthe a cheangal le fad Stoney. Bhí nuálaíochtaí suntasacha matamaitice mar thoradh ar theoiric Weyl ach ceaptar go ginearálta nach bhfuil tábhacht fhisiciúil ag baint lena theoiric.

Teaghlach

Phós Stoney a chol ceathrar, Margaret Sophia Stoney, a raibh beirt mhac agus triúr iníon aige. Ar feadh an chuid is mó dá scór bliain i mBaile Átha Cliath, bhí cónaí ar Stoney i nDún Droma, bruachbhaile i ndeisceart Bhaile Átha Cliath. sa Dundrum, Baile Átha Cliath comharsanacht. Athainmníodh an tsráid ar a raibh sé ina chónaí ina dhiaidh sin Bóthar Stoney mar chuimhne air. Tar éis do Stoney bás a fháil i Londain, adhlacadh a luaithreach créamtha in Eaglais Naithi i nDún Droma.

Ba eolaí duine de mhic Stoney, George Gerald Stoney CCR, ba raideolaí í a iníon Florence Stoney OIB agus meastar gurb í a iníon Edith an chéad bheanfhisiceoir míochaine. Gaol níos suntasaí ó thaobh na heolaíochta de ba ea nia Stoney, an fisiceoir a bhí lonnaithe i mBaile Átha Cliath George FitzGerald (1851-1901).

Tá cáil ar a dheartháir Bindon Blood Stoney a bhí ina Innealtóir ar Phort Bhaile Átha Cliath agus a thóg roinnt de phríomhdhroichid Bhaile Átha Cliath, agus as Taobh na Cé a fhorbairt, chomh maith le tionscadail innealtóireachta eile.

Oidhreacht

Stoney sa phictiúr lena iníonacha Edith (ar chlé) agus Florence.

Fuair ​​Stoney Dochtúireacht Oinigh Eolaíochta (D.Sc.) ó Ollscoil Bhaile Átha Cliath i Meitheamh 1902.

Bhí Stoney agus FitzGerald i mbun cumarsáide rialta ar ábhair eolaíochta. Ina theannta sin, maidir le cúrsaí polaitiúla, bhí Stoney agus FitzGerald araon go dubh in éadan Rialtais Dhúchasaigh. Ina dtuairim pholaitiúil, bhí spiorad Rialtais Dhúchasaigh agus náisiúnachas Éireannach níos déanaí contrártha le spiorad na heolaíochta. D'éirigh Stoney as a phost mar Rúnaí ar Ollscoil na Banríona in 1882 mar agóid i gcoinne chinneadh an rialtais "seicteachas" a thabhairt isteach sa chóras; .i., theastaigh ó Stoney an córas a choinneáil neamh-shainchreidmheach, ach d’aontaigh an rialtas le héilimh na hEaglaise Caitlicí in Éirinn ar institiúidí Caitliceacha.

Ainmnítear cráitéir ar Mars agus ar an nGealach ina onóir.

Féach freisin

• Buntreois do mheicnic chandamach
• Aonaid Planck
• Aonaid Stoney

Leabharliosta

• The Infancy of Atomic Physics. Hercules in His Cradle, by Alex Keller. Oxford University 1983. ISBN 0-19-853904-5 "2013 reprint" (9 October 2013). Dover. 
• "George Johnstone Stoney, F.R.S., and the Concept of the Electron" (1975). Notes and Records of the Royal Society of London 29 (2): 265–276. doi:10.1098/rsnr.1975.0018. 
• Stoney, G. J. (1894). "Of the "Electron", or Atom of Electricity". Philosophical Magazine 38: 418–420. 
• "Natural Units Before Planck" (1983). Quarterly Journal of the Royal Astronomical Society 24: 24. Bibcode: 1983QJRAS..24...24B. 
• "The Constants of Nature, by John D. Barrow, Jonathan Cape, London 2002.