An Rúis

Is tír leath-Eorpach, leath-Áiseach í an Rúis (ainm oifigiúil: Cónaidhm na Rúise). Is í an tír is mó ar domhan, le hachar 17,075,400 km², beagnach dhá oiread níos mó ná an chéad tír eile, is é sin, Ceanada. Is í an t-ochtú tír is mó maidir le daonra. Is é Moscó an phríomhchathair. Is í an Rúisis an teanga oifigiúil, siúd is go bhfuil an dúrud teangacha eile á labhairt ag na mionlaigh ar fud na tíre.

An Rúis
Россия (ru) Российская Федерация (ru)
Flag of Russia (en) Coat of arms of Russia (en)
Aintiún	State Anthem of the Russian Federation (en) (Nollaig 27, 2000)
Mana	«Reveal your own Russia» «Datgelwch eich Rwsia eich hun»
Ainmnithe in ómós	Kievan Rus' (en)
Suíomh
66.42°N 94.25°E / 66.42; 94.25
Príomhchathair	Moscó
Daonra
Iomlán	146,804,372 (2017)
Teanga, nó leagan teanga	An Rúisis
Reiligiún	neamh-shainchreidmheach
Tíreolaíocht
Cuid de	Post-Soviet states (en)
Achar dromchla	17,125,191 km²
Suite i nó in aice le limistéar uisce	Muir Bhailt, An tAigéan Ciúin, An tAigéan Artach agus An Mhuir Dhubh
Pointe is airde	Mount Elbrus (en) (5,642 m)
Pointe is ísle	Muir Chaisp (−28 m)
Ar theorainn le	An Asarbaiseáin An Bhealarúis Daon-Phoblacht na Síne An Eastóin An Fhionlainn An tSeoirsia An Chasacstáin An Laitvia An Liotuáin An Chóiré Thuaidh An Iorua Poblacht na hAbcáise An tSeapáin Stáit Aontaithe Mheiriceá An Úcráin An Mhongóil An Pholainn An Oiséit Theas Luhansk People's Republic (en) Donetsk People's Republic (en)
Sonraí stairiúla
Leanann sé/sí	Russian Soviet Federative Socialist Republic (en)
862:  Tír (Invitation of the Varangians (en) ) Deireadh Fómhair 25, 1917 (Julian):  Russian Soviet Federative Socialist Republic (en) (Tír) cúis leis seo Réabhlóid Dheireadh Fómhair Nollaig 25, 1991:  Dissolution of the Soviet Union (en) (Dissolution of the Soviet Union (en) ) cúis leis seo Official name change (en)
Eachtra barrthábhachtach	Ionghabháil na Crimé (2014) (Márta 18, 2014) Monetary reform in Russia, 1998 (en) (Eanáir 1, 1998) Monetary reform in Russia, 1993 (en) 1998 Russian financial crisis (en) (1998) Céad Chogadh an tSeisnia default (en) (Lúnasa 17, 1998) Siege of Pskov (en)
Saoire phoiblí	Defender of the Fatherland Day (en) (23 Feabhra) Lá Idirnáisiúnta na mBan (8 Márta) International Workers' Day (en) (1 Bealtaine) Victory Day (en) (9 Bealtaine) Russia Day (en) (12 Meitheamh) Unity Day (en) (4 Samhain) New Year's Day (en) (1 Eanáir)
Eagraíocht pholaitiúil
Córas rialtais	representative democracy (en) , poblacht chónaidhme agus semi-presidential system (en)
Comhlacht feidhmiúcháin	Government of Russia (en)
Comhlacht reachtach	Federal Assembly of the Russian Federation (en)
• Uachtarán na Rúise	Vladímír Pútín (Bealtaine 7, 2012)
• Príomh-Aire na Rúise	Mikhail Mishustin (Eanáir 16, 2020)
Údarás breithiúnach is airde	Constitutional Court of Russia (en)
Eacnamaíocht
Onnmhairí iomlána	337,800,000,000 US$ (2015)
Airgeadra	Russian ruble (en)
Aitheantóir tuairisciúil
Lonnaithe i gcrios ama	UTC+02:00
Fearann Idirlín barrleibhéil	.ru (en) , .рф (en) , .рус (en) agus .su
Glaochód	+7
Uimhir theileafóin éigeandála	112, 01 (en) , 02 (en) , 03 (en) , 101 (en) , 102 (en) agus 103 (en)
Eile
Suíomh gréasáin	gov.ru

Bhí sí ar an tír cheannasach in Aontas na bPoblachtaí Sóivéideacha Sóisialacha (APSS) agus is iomaí duine sa Rúis a airíonn uaidh cumhacht na Rúise sna laethanta a bhí. Is é Vladimir Putin uachtaráin den tír agus i 2022, rinne sé ionsú ar an Úcráin.

Stair

Príomhalt: Stair na Rúise

Déimeagrafaic

Teangacha

Labhraítear 100 teanga difriúla. Is í an Rúisis an t-aon teanga oifigiúil ach tá 27 teanga mhionlach atá aitheanta. De réir an daonáirimh sa bhliain 2002, bhí 142.6 milliún duine ábalta Rúisis a labhairt de na 143.8 milliún duine ar fad sa Rúis (99.1%). Is í an Tatairis an dara teanga is mó le 5.5 milliún cainteoirí. Is í an Úcráinis an tríú teanga is mó agus 1.8 milliún cainteoirí aici. Tá an Rúisis ar cheann de sé theanga oifigiúla na Náisiún Aontaithe.

Oideachas

Tá córas oideachais saor i gcóir gach duine mar chuid den bhunreacht. Ó 1990 tá córas 11 bhliain i réim. Sa bhliain 2004 chaith rialtas na Rúise 3.6% de GDP na tíre ar an oideachas.

Reiligiún

An eaglais Stroganov in Nizhny Novgorod

Níl aon daonáireamh oifigiúil i gcóir reiligiúin ach tá na figiúirí seo bunaithe ar suirbhéanna. I Lúnasa ceap ARENA gur Críostaithe iad (Ceartchreidmhaigh, Caitlicigh agus Protastúnaigh araon) iad 46% den daonáireamh. Ceapann Levada go bhfuil 76% den daonra sa Rúis ina gCríostaithe. De réir POF tá 65% ina Chríostaithe agus de réir PRC 73.6%.

Baineann timpeall 95% de pharóistí Ceartcreidmheacha sá Rúis leis an Eaglais Cheartchreidmheach Rúiseach.

Is iad an Chríostaíocht Cheartchreidmheach, Ioslam, Giúdachas agus Búdachas na reiligiúin traidisiúnta sa tír.

Is é an tIoslam an dara reiligiún is mó sa Rúis. In iomlán tá 9,400,000 Moslamach sa Rúis (6.5%) i 2012 (níl an figiúr seo ró-chruinn mar ní chlúdaínn sé na Stáit Mhoslamacha traidisiúnta, .i. Chechnya agus Ingushetia. Seo hiad na stáit (a bhí clúdaithe sa suirbhé) le níos mó ná 10% Moslamach: Kabardino-Balkaria (49%),  Bashkortostan (38%), KarachayCherkessia (34%), Tatarstan (31%), Yamalia (13%), Orenburg Oblast (11%), Adygea (11%) agus Astrakhan Oblast (11%). Tá daonra Moslamach idir 1-2% sa chuid is mó de na stáit sa tSibéir.

Cultúr

Litríocht

Príomhalt: Litríocht na Rúise

Is í litríocht na Rúise litríocht na Rúise féin agus a cuid deoraithe, agus litríocht Rúisise na dtíortha a bhain leis an Rúis nó leis an Aontas Sóivéadach.

Spórt

Beidh Corn an Domhain Sacair 2018 insan Rúis.

Caidreamh iasachta

Sa bhliain 2009 bhí caidreamh ag an Rúis le 191 tíortha agus bhí ambasáidí i 144 tíortha.

Gailearaí

• 

  Páirc Chaitrín, Cathair Pheadair

• 

  Yekaterinburg

• 

  Cruithneacht ag fás i gCúige Tomsk. Tairgeoir mór cruithneachta is ea an Rúis.

• 

  Sléibhte na hÚraile, Tyuluk

• 

  Pálás na Creimile i Moscó, áras oifigiúil Uachtarán na Rúise

• 

  Loch Baikal, an loch is doimhne ar domhan, sa gheimhreadh

• 

  An Pálas Geimhridh i gCathair Pheadair

• 

  Tolbukhino, Cúige Yaroslavl

• 

  Longcheárta Yaroslavl

• 

  Crainn fhómhair i gKrasnodar Krai

• 

  Halla na Cathrach, Rostov

• 

  Beloretsky, Bashkortostan

• 

  Stáisiún traenach Smolensk