Beinséin
Is í an bheinséin an ceann is simplí de na hidreacarbóin aramatacha, leis an bhfoirmle mhóilíneach C6H6. Is é struchtúr na beinséine, nó an fáinne aramatach, is comhartha sóirt do na hidreacarbóin seo go léir.
  | |
 | |
| Substaint cheimiceach | aicme eintiteas ceimiceach |
|---|---|
| Mais mhóilíneach | 78.046950192 Da |
| Fionnachtaí nó aireagóir | Michael Faraday |
| Dáta fionnachtana nó tionscnaimh | 1825 |
| Tacsón ina n-aimsítear é | |
| Ról | carcanaigin cheirde, male reproductive toxicant (en)  , developmental toxicant (en) agus carcainigin |
| Struchtúr ceimiceach | |
| Foirmle cheimiceach | C₆H₆ |
 | |
| SMILES canónta | Model 2D C1=CC=CC=C1 |
| InChI | Model 3D |
| Airí | |
| Dlús | 0.88 g/cm³ (a 20 °C, leacht) |
| Luas forleata fuaime | 1,310 m/s (25 °C, leacht) |
| Slaodacht dhinimiciúil | 0.0652 Pl |
| Comhéifeacht athraonta | 1.501 (a 20 °C, 589.29) |
| Tuaslagthacht | 0.07 g/100 g (uisce, 20 °C) |
| Móimint leictreach dhépholach | 0 D |
| Pointe leáite | 6 °C 6 °C 5.53 °C |
| Fiuchphointe | 80 °C (a 760 Torr) 80 °C (a 100,000 Pa) 80.09 °C (a 101.325 kPa) |
| Eantrópach mólarach caighdeánach | 172.8 J/(mol K) |
| Móimint leictreach dhépholach | 0 D |
| Eantalpacht chaighdeánach an fhoirmithe | 82,930 J/mol agus 49,080 J/mol |
| Galbhrú | 75 mmHg (a 20 °C) |
| Saintoilleadh teasa | 16.157 J/(mol K) |
| Guais | |
| Teorainn inlasta íochtair | 1.2 vol% |
| Teorainn inlasta uachtarach | 7.8 vol% |
| Dáileog mharfach íosta | 170,000 mg/m³ 146,000 mg/m³ 20,000 ppm 5 mg/m³ 20,000 ppm 100 ppm 65 mg/m³ 20,000 ppm 45,000 ppm 35,000 ppm 10,000 ppm 340 mg/kg 1.1 mg/kg 2,000 mg/kg 50 mg/kg 1,400 mg/kg 5 mg/kg 194 mg/kg 44,000 ppm 44,923 ppm 52,308 ppm |
| Dáileog mharfach airmheánach | 9,980 ppm 10,000 ppm 527 mg/kg 1,500 mg/kg 88 mg/kg (coinín, intravenous infusion and defusion (en) )5,700 mg/kg 4,700 mg/kg (luch saotharlainne, riarachán béil) 6,400 mg/kg (francach saotharlainne, riarachán béil) 930 mg/kg 1,800 mg/kg 9.4 mg/kg 48 mg/kg |
| Teocht uathadhainte | 498 °C |
| Meánteorainn nochta ualaithe ama | 0.32 mg/m³ (10 h, luach ar iarraidh) 1 ppm (, an Ostair, an Bheilg, an Fhionlainn, an Fhrainc, an tSeapáin, an Chóiré Theas, Meicsiceo, an Iorua, an Ríocht Aontaithe) 0.5 ppm (, an Danmhairg, an Íoslainn, Peiriú, an tSualainn, an Eilvéis) 5 ppm (, an Nua-Shéalainn) 10 mg/m³ (, an Pholainn) 5 mg/m³ (, an Rúis) 10 ppm (, an Téalainn) 3.25 mg/m³ (, an Ísiltír) 25 ppm (, na hOileáin Fhilipíneacha) 20 ppm (, an Tuirc) |
| Short-term exposure limit (en) | 3.19 mg/m³ (luach ar iarraidh) 4 ppm (an Ostair) 5 ppm (Meicsiceo) 40 mg/m³ (an Pholainn) 15 mg/m³ (an Rúis) 3 ppm (an tSualainn) 25 ppm (an Téalainn) |
| Uasteorainn nochta | 3 mg/m³ (an Ungáir) |
| Splancphointe | 12 °F −11 °C |
| Láithreach contúirteach don bheatha nó sláinte | 1,595 mg/m³ |
| NFPA 704: Standard System for the Identification of the Hazards of Materials for Emergency Response () Rialachán (CE) Uimh. 1272/2008 (GHS02: flame (en) , GHS08: guais sláinte, GHS07: comhartha uaillbhreasa) | |
| Cód Kemler | 33 |
| Eile | |
| leacht inlasta Aicme IB | |
Tá fáinne sé adamh carbóin i móilín na beinséine, agus aon adamh hidrigine amháin ag gobadh amach as gach adamh carbóin. Ós rud é go gcaithfidh gach adamh carbóin ceithre nasc comhfhiúsach a cheangal le hadaimh eile, chuaigh sé rite leis na luathcheimiceoirí ciall cheart a bhaint as an bhfáinne beinséine. De réir na gnáth-thuisceana ba chóir go mbeadh gach dara nasc san fháinne ina nasc dúbailte agus na cinn eile ina naisc shingil, ach ní raibh modh imoibrithe na beinséine cosúil leis na hidreacarbóin eile a raibh naisc dhúbailte iontu. Nó bíonn na hidreacarbóin sin an-fhonnmhar imoibriú leis an hidrigin, abair, leis na naisc bhreise a oscailt. Maidir leis an mbeinséin, áfach, bíonn sí ag imoibriú cosúil leis na hidreacarbóin nach bhfuil ach naisc shingil iontu - is é sin, glacann sé le malartaí (adamh de chineál eile, nó grúpa d'adaimh) in áit ceann de na hadaimh hidrigine, ach tá an-teacht aniar san fháinne féin.
Is é an tuiscint atá againn ar an bhfáinne aramatach inniu ná nach bhfuil naisc dhúbailte ann ar aon nós, ach go scaiptear na leictreoin bhreise ar fud an fháinne ina bhfithiseán móilíneach. Deirtear go bhfuil na naisc dhúbailte dílogánaithe, is é sin, nach féidir a rá cé acu de na hadaimh charbóin a bhfuil nasc dúbailte eatarthu agus cé acu nach bhfuil.
Ba é an ceimiceoir Gearmánach Friedrich August Kekulé, thiar sa bhliain 1865, ba thúisce a mhol go raibh struchtúr an fháinne ag an mbeinséin. Dúirt sé gur taibhríodh nathair dó agus í ag baint greama as a heireaball féin, agus gurb é an taibhreamh seo a chuir an smaoineamh ina cheann an chéad uair.
Tá boladh láidir milis as an mbeinséin, cosúil lena lán hidreacarbón aramatach eile - sin é an tuige go dtugtar "hidreacarbóin aramatacha" orthu, le fírinne. Leacht geal gan dath atá ann a lasfaidh suas ar an toirt má thugann tú bladhaire tine ina aice. Bíonn an bheinséin le fáil san artola go nádúrtha, agus is amhábhar tábhachtach í don tionsclaíocht cheimiceach.
Ábhar ailse (carcanaigin) agus nimh atá ann freisin.