Vicipéid

Joseph R. Fisher

abhcóide, eagarthóir nuachtáin, agus údar Éireannach

Abhcóide, eagarthóir nuachtáin, agus údar as Cúige Uladh ab ea Joseph Robert Fisher (1855 - 26 Deireadh Fómhair 1939). D'athraigh Fisher a shlí bheatha idir obair mar iriseoir i nuachtáin laethúla Londan, cleachtas dlí mar abhcóide, eagarthóireacht a dhéanamh ar an nuachtán laethúil aontachtach liobrálacha Bhéal Feirste, agus leabhair a údarú ar ábhair mar pholaitíocht na hÉireann agus na hEorpa agus dhlí an phreasa. Ba é an ról ba shuntasaí a bhí ag Fisher ná a cheapachán mar choimisinéir Aontachtaithe ar Choimisiún Teorann na hÉireann, an comhlacht a bunaíodh faoi Chonradh Angla-Éireannach 1921 chun cinneadh a dhéanamh ar leagan amach na teorann idir Saorstát na hÉireann agus Tuaisceart Éireann.

Infotaula de personaJoseph R. Fisher

Cuir in eagar ar Wikidata
Beathaisnéis
Breith1855
Bás26 Deireadh Fómhair 1939
83/84 bliana d'aois
Hampstead, England Cuir in eagar ar Wikidata
Faisnéis phearsanta
Scoil a d'fhreastail sé/síOllscoil na Gaillimhe
Foras Ollscolach Bhéal Feirste Cuir in eagar ar Wikidata
Gníomhaíocht
Gairmscríbhneoir, eagarthóir, abhcóide Cuir in eagar ar Wikidata
TeangachaBéarla

Luathshaol agus gairme

cuir in eagar

Rugadh Fisher i Raffrey, Contae an Dúin, Éire i 1855, mac níos óige leis an gcléir Ringland Fisher, ministir na heaglaise Preispitéireach i Raffrey.[1] Cuireadh oideachas air in Institiúid Acadúil Ríoga Bhéal Feirste, Béal Feirste, agus in Ollscoil na Banríona, Gaillimh, agus bhain sé BA amach in 1876.[2][3] Bhí Fisher ina eagarthóir eachtrach ar an London Daily Chronicle go dtí 1881 agus ina eagarthóir cúnta ar an London Evening Standard ina dhiaidh sin. Glaodh chun an Bharra air ag aois déanach i 1888, agus chleacht sé go dtí 1900, nuair a d’fhill sé ar Bhéal Feirste. Go luath i 1900, rinneadh Fisher ina eagarthóir ar an Northern Whig, páipéar laethúil aontachtach liobrálacha, agus d’fhan sé sa phost sin go dtí an Chéad Chogadh Domhanda.[4][5]

Coimisiún Teorann na hÉireann

cuir in eagar
 
Joseph R. Fisher (an dara duine ó chlé) ag an gcéad cruinniú de chuid Choimisiún Teorann na hÉireann in Éirinn, 11 Nollaig 1924.

Ba é cuspóir Acht Rialtas na hÉireann 1920 réiteach buan a sholáthar ar éilimh cheannairí náisiúnaithe na hÉireann ar uathriail pholaitiúil, ar a dtugtar “Home Rule”, trí fhéinrialtas réigiúnach teoranta a thabhairt d’Éirinn laistigh de Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus na hÉireann. Rinne an tAcht foráil do pharlaimintí féinrialaithe ar leithligh do Thuaisceart Éireann agus do Dheisceart na hÉireann, agus an dá cheann acu fágtha sa Ríocht Aontaithe agus an dá pharlaimint a bheith fo-ordaithe do pharlaimint Westminster.[6] Bunaíodh an pharlaimint agus na hinstitiúidí rialtais do Thuaisceart Éireann go luath, ach thug tromlach mór na Teachta Parlaiminte a d’fhill sa toghchán sna 26 chontae a ndílseacht do Dáil Éireann, nár aithníodh ag rialtas na Breataine, agus dá bhrí sin rinne siad díospóid “Deisceart Éireann” mar aonán polaitiúil agus as a leanadh dlús Chogadh Saoirse na hÉireann.

Bhunaigh an Conradh Angla-Éireannach a chuir deireadh leis an gcogadh i mí Eanáir 1922 agus na dlíthe a chuir an conradh i bhfeidhm Saorstát Éireann in ionad “Deisceart na hÉireann” agus a thug deis do Thuaisceart Éireann rogha an diúltaithe a bhaint as an Saorstát nua.[7] Rinne Tithe Pharlaimint Thuaisceart Éireann amhlaidh go cuí an 7 Nollaig 1922, an lá tar éis Bhunú Saorstát na hÉireann, agus mar sin deighilt na hÉireann.[7]

Dúradh sa Chonradh Angla-Éireannach, dá roghnódh Tuaisceart Éireann gan dul isteach sa Saorstát, gurb í an teorainn eatramhach idir an dá stát an teorainn a raibh ann cheana idir Tuaisceart Éireann agus Deisceart na hÉireann teorainneacha an chontae idir na sé chontae san Oirthuaisceart agus an chuid eile den oileán.[8] In Airteagal 12 den Chonradh bhí foráil lena mbunaítear coimisiún teorann a chinnfeadh an teorainn bhuan. Shonraigh an Conradh freisin go mbeadh trí bhall ag an gcoimisiún. Bhí rialtais na Ríochta Aontaithe, Saorstát na hÉireann agus Thuaisceart Éireann chun ball amháin a ainmniú don choimisiún.

Ghlac na ceannairí sa Saorstát, ag tacú agus ag cur i gcoinne an chonartha, leis go mbronnfadh an Coimisiún réimsí náisiúnaithe den chuid is mó, mar Chontae Fhear Manach, Contae Thír Eoghain, Londonderry Theas, Ard Mhacha Theas agus South Down, agus Cathair Dhoire, don Saorstát agus nach mbeadh iarsma Thuaisceart Éireann inmharthana go heacnamaíoch agus go roghnódh sé aontas leis an gcuid eile den oileán sa deireadh.[9] Dhiúltaigh rialtas Aontachtaithe Uladh i dTuaisceart Éireann, áfach, an coimisinéir a theastaíonn uaidh a cheapadh, ar mian leis "ní orlach amháin" de chríoch na sé chontae parlaiminte a ghabh siar a ghéilleadh.[10][11]

Rinne rialtas an Lucht Oibre sa Bhreatain Mhór agus rialtas Saorstát na hÉireann reachtaíocht chun ligean do rialtas na Breataine ionadaí a fhorchur thar ceann na nAontachtóirí.[12][13] Bhí cáil ar Fisher as a bheith ina aontachtaithe lofa ach liobrálacha,[5] agus d’fhógair Ramsay MacDonald ceapachán Fisher an 18 Deireadh Fómhair 1924. Bhí sé le bheith ag obair le beirt choimisinéir eile, Richard Feetham agus Eoin MacNeill.

Comhaontú maidir le Teorainn na hÉireann

cuir in eagar

Bhí an triúr coimisinéir ag obair agus chaith siad an chuid is mó de 1925 ag tabhairt cuairte ar phobail gar don teorainn, ag glacadh ráitis i scríbhinn agus ag reáchtáil éisteachtaí briathartha “i gceamara”.[11] [9] Léirmhínigh coimisinéir rialtas na Breataine, Richard Feetham, sainordú an choimisiúin go cúng agus mar sin le vóta Fisher, bhí tromlach dhá-le-duine ann le haghaidh ach mionathruithe ar an teorainn. An 7 Samhain 1925, d’fhoilsigh nuachtán coimeádach Sasanach, The Morning Post, nótaí sceite den chaibidlíocht, lena n-áirítear dréacht-mhapa a mhol go n-aistreofaí codanna in oirthear Dhún na nGall go Tuaisceart Éireann.[14] Chonacthas gur mór an náire é sin i mBaile Átha Cliath.[9]Teimpléad:Rp

De réir an Oxford Dictionary of National Biography, bhí Fisher freagrach as an sceitheadh nuacht. Dúirt Fisher le Florence Reid, bean chéile DD Reid, MP, ceannaire Aontachtaithe Uladh i bparlaimint Westminster, nach ndéanfadh an tuarascáil aon athruithe móra. Scríobh Fisher chuig Edward Carson, iarcheannaire Chomhghuaillíocht Aontachtaithe na hÉireann, á dhearbhú dó go mairfeadh ‘obair láimhe’ Carson i gcruthú stát Thuaisceart Éireann.[3] [15] Bhí amhras ar airí rialtas na hÉireann gurb é Fisher an foinse, agus Fisher mar nuachtán Aontachtach.[16][17]

Chuir an sceitheadh preasa, cibé acu le Fisher é nó nach ea, deireadh le hobair an Choimisiúin go héifeachtach.[17] D'éirigh coimisinéir rialtas na hÉireann, Eoin MacNeill, as a phost coicís ina dhiaidh sin an 20 Samhain, cé gur lean Fisher agus Feetham, na coimisinéirí eile, lena gcuid oibre gan MacNeill.[18][15]

Mar gheall ar an sceitheadh agus an t-éirí as cuireadh an chaibidlíocht teorann i gcomhaontú níos leithne, a tugadh i gcrích an 3 Nollaig 1925 idir rialtais na Breataine agus na hÉireann. Bheadh éifeacht dlí láithreach ag foilsiú dámhachtain an Choimisiúin agus mar sin sula bhféadfadh sé sin tarlú, chuaigh rialtas an tSaorstáit i mbun cainteanna le rialtais na Breataine agus Thuaisceart Éireann.[15] Ina theannta sin, bhí easnamh trádála Shaorstát na hÉireann ag fás agus ní raibh sé in ann na leibhéil chaiteachais shóisialta a bhí ann a chomhlíonadh, ach bhí oibleagáidí ar an Saorstát faoi Airteagal 5 den Chonradh sciar pro-rata d’fhiach poiblí na Stát Aontaithe a íoc. Ríocht.[19]

Bhí an rialtas Coimeádach a tháinig in áit chomhrialtas gairid Lucht Oibre-Liobrálach Ramsay MacDonald ag iarraidh díospóidí na hÉireann a sheachaint.[20]

Réitíodh i gcomhaontú mhí na Nollag oibleagáidí airgeadais an Chonartha mar mhalairt ar an teorainn a fhágáil gan athrú. Go luath an tráthnóna sin, thug an triúr príomh-aire faisnéis do Fisher agus Feetham mar aon le Winston Churchill, mar Sheansailéir an Státchiste.[21] Chuir an dá choimisinéir a bhí fágtha a dtuairim in iúl faoi na fadhbanna a thiocfadh as mainneachtain an aimhrialtachtaí níos áiféisí ar an teorainn a choigeartú, go háirithe Protastúnaigh oirthear Dhún na nGall (a raibh “Doire mar bhaile margaidh”); Pettigo agus Belleek, Contae Fhear Manach (an dá cheann acu trasna na teorann); agus ceantair Drummully and Clones i gContae Mhuineacháin, nach raibh codanna díobh inrochtana de bhóthar ach ó Thuaisceart Éireann. D'iarr na polaiteoirí ar na coimisinéirí go ndéanfaí an tuarascáil "a dhó nó a adhlacadh". Bhí an plé idir-rialtasach faoi an tuarascáil a chur faoi chois, agus an tuarascáil féin ina rún go dtí 1969.[5] I ndeireadh na dála, chuir na trí rialtas an comhaontú gan aon athruithe i gcrích agus rinne an Coimisiún stampáil air. Tháinig foilsiú thuarascáil an Choimisiúin nó nár tháinig chun bheith ina neamhábharthacht dlíthiúil ach tá sé conspóideach i gcónaí.[22][23]

Níos déanaí sa saol

cuir in eagar

70 bliain d’aois ag deireadh obair an Choimisiúin, chuaigh Fisher ar scor go Londain; bhí a aitheasc i ndlísheomraí abhcóidí i gCúirt Essex, Middle Temple. D’éag sé, gan phósadh, an 26 Deireadh Fómhair 1939 ag 12 Lancaster Drive, Hampstead, gar do stáisiún Swiss Cottage.[3] [24]

Leabhair agus foilseacháin eile

cuir in eagar

Tagairtí

cuir in eagar
  1. ↑ "J. R. Fisher" (1940). The Journal 28–29. Dáta rochtana: 25 December 2017. 
  2. ↑ "The Queen's University Calendar" . The Queen's University Calendar. Dublin: Alexander Thom and Hodges, Foster & Co. Dáta rochtana: 11 Mean Fómhair 2014. 
  3. ↑ 3.0 3.1 3.2 Marie-Louise Legg (2004). "Fisher, Joseph Robert (1855–1939)" (Béarla). Oxford Dictionary of National Biography. Dáta rochtana: 11 Mean Fómhair 2014.
  4. ↑ "The Bookman" (1900). The Bookman 17. Great Britain: Hodder & Stoughton. Dáta rochtana: 11 Mean Fómhair 2014. 
  5. ↑ 5.0 5.1 5.2 Stubbs (1990). "The Unionists and Ireland, 1914–18". The Historical Journal 33 (4): 867–893. doi:10.1017/s0018246x00013790. Dáta rochtana: 5 February 2013. 
  6. ↑ Joseph Lee, Ireland 1912–1985: Politics and society, p. 43
  7. ↑ 7.0 7.1 "The Boundary Question: Debate Resumed, Dáil Éireann, 20 June 1924". Oireachteas. “Article 12 of the Treaty reads: 'If before the expiration of the said month an address is presented to his Majesty by both Houses of the Parliament of Northern Ireland to that effect, the powers of the Parliament and Government of the Irish Free State shall no longer extend to Northern Ireland.' By implication, that is a declaration that it extended, but after the exercise of its option the power was no longer extended.”
  8. ↑ Section 1(2) of the Government of Ireland Act 1920
  9. ↑ 9.0 9.1 9.2 Rankin (2006). "The provenance and dissolution of the Irish Boundary Commission". Working Papers in British-Irish Studies (79). Ireland: Institute for British-Irish Studies, University College Dublin. Dáta rochtana: 10 Meán Fómhair 2014. 
  10. ↑ "Articles of Agreement for a Treaty between Great Britain and Ireland as signed in London". nationalarchives.ie (6 Nollaig 1921).
  11. ↑ 11.0 11.1 Gibbons. "The First British Labour Government and The Irish Boundary Commission 1924". Studies: An Irish Quarterly Review 98 (391): 321–333. Great Britain: Irish Province of the Society of Jesus. 
  12. ↑ "Irish Free State (Confirmation of Agreement) Act 1924 (Hansard)". Hansard. Cartlannaíodh an bunleathanach ar 2016-03-04. Dáta rochtana: 2020-04-05.
  13. ↑ "Treaty (Confirmation of Supplemental Agreement) Act, 1924; electronic Irish Statute Book". Irish Statute Book.
  14. ↑ See for notes of the negotiations, including a draft map.
  15. ↑ 15.0 15.1 15.2 Kieran J. Rankin (2005). "The Creation and Consolidation of the Irish Border". Centre for International Borders, Queen's University Belfast.
  16. ↑ "No. 345 NAI DT S1801C Speech by William T. Cosgrave at Emyvale, Co Monaghan, 22 November 1925". Difp.ie.
  17. ↑ 17.0 17.1 "Extract from minutes of a meeting of the Executive Council (C.2/224), 10 November 1925". Documents on Irish Foreign Policy (10 November 1925).
  18. ↑ "Resumé of a statement by Eoin MacNeill at a meeting of the Executive Council, No. 343 NAI DT S1801O, 21 Nov 1925". Difp.ie (21 November 1925).
  19. ↑ "Draft notes of a conference held in the Board Room, Treasury, Whitehall, London (Secret) (C.A./H./48 – 2nd Minutes), 12.00 noon, 1 December 1925 No. 359 NAI DT S4720A". Difp.ie (1 December 1925).
  20. ↑ Matthews (1 March 2001). "Stanley Baldwin's 'Irish Question'". The Historical Journal 43 (4 (Dec. 2000)): 1027–1049. Dáta rochtana: 23 Meán Fómhair 2014. 
  21. ↑ "Notes of a conference with the Irish Boundary Commission held in Stanley Baldwin's Room, House of Commons (Secret) (C.P.503(25))". Difp.ie (3 December 1925).
  22. ↑ "An Teorainn". BBC Two television (2009).
  23. ↑ Caoimhín de Barra (29 November 2017). "Ireland is right not to trust the British on the border. History shows why". The Guardian.
  24. ↑ "Google Maps: Swiss Cottage".
  25. ↑ The Encyclopædia Britannica: a dictionary of arts, sciences. Volume 10, edited by Hugh Chisholm
  26. ↑ "Fisher, Joseph R." (1907) 59: 600–601. Who's Who. 
  27. ↑ Fisher, Joseph Robert (1899). "Finland and the Tsars, 1809–1899". London: Edward Arnold. 
  28. ↑ Fisher, Joseph R. (1911). "The End of the Irish Parliament". Edward Arnold. “The End of the Irish Parliament (1911).” 
  29. ↑ "Encyclopædia Britannica" (1911). London: A & C Black. 
Aisghafa ó "https://ga.wikipedia.org/w/index.php?title=Joseph_R._Fisher&oldid=1206252"