Robert Capa

Grianghrafadóir agus fóta-iriseoir ab ea Robert Capa, nó Endre Ernő Friedmann. (22 Meán Fómhair 1913 – 25 Bealtaine 1954). Aithnítear Robert Capa mar ghrianghrafadóir a chuir a shaol i mbaol ag lorg grianghraf a rinne fíorchur síos ar bhrúidiúlacht agus laochas na cogaíochta ar fud an domhain. Chreid sé gurb é an bealach is fearr chun a fháil amach cad é a bhí ag tarlú ná é féin a chur gualainn ar ghualainn le saighdiúirí créachtaithe agus le daoine misniúla a chonaic sé trí shúil a cheamara.

Robert Capa

Ainm sa teanga dhúchais	(en) Endre Friedmann
Beathaisnéis
Breith	(hu) Endre Ernő Friedmann 22 Deireadh Fómhair 1913 Búdaipeist (an Ostair-Ungáir)
Bás	25 Bealtaine 1954 40 bliana d'aois Thái Bình (French Indochina)
Siocair bháis	Bás tionóisceach (Pléascadh)
Áit adhlactha	Amawalk Hill Cemetery (en)
Faisnéis phearsanta
Grúpa eitneach	Na Giúdaigh
Reiligiún	An Giúdachas
Teanga dhúchais	an Ungáiris
Gníomhaíocht
Suíomh oibre	Sperlinga (1943–) An Iodáil Iosrael Daon-Phoblacht na Síne Barcelona Thái Bình (en) Búdaipeist Páras Beirlín Castle of Sperlinga (en) Vín Nua-Eabhrac
Gairm	comhfhreagraí cogaidh, iriseoir, scríbhneoir, fóta-iriseoir, grianghrafadóir, grianghrafadóir cogaidh, grianghrafadóir gairmiúil
Tréimhse oibre	1931 –  1954
Fostóir	Life (en)
Seánra	Ealaín fíortha
Gluaiseacht	Réalachas
Faoi thionchar	Ernest Hemingway
Ainm cleite	Robert Capa
Teangacha	Béarla agus an Ungáiris
Gairm mhíleata
Brainse míleata	Fóta-iriseoireacht
Coinbhleacht	Cogadh Cathartha na Spáinne, an Dara Cogadh Sín-Seapánach, an Dara Cogadh Domhanda, An Chéad Chogadh Ind-Síneach agus Allied invasion of Sicily (en)
Ghlac sé/sí páirt i
24 Meitheamh 1977	Documenta 6
19 Meitheamh 1937	foto '37
Saothar
Saothar suntasach (1936) The Falling Soldier (en) (1943) The farmer and the soldier (Robert Capa) (en)
Teaghlach
Céile	luach ar iarraidh
Páirtí	Gerda Taro
Athair	Dezsö Friedmann  agus Júlia
Siblín	Cornell Capa
Croineolaíocht
9 Iúil 1943-17 Lúnasa 1943	Allied invasion of Sicily (en)
Gradam a fuarthas (1976)  International Photography Hall of Fame and Museum (en) (1976)  Béla Balázs Award (en) (1954)  Croix de guerre des théâtres d'opérations extérieures (1947)  Medal of Freedom (en)

Saol

Capa and John Steinbeck, Feabhra 1948

Rugadh Endre Erno Friedmann i mBúdapeist sa bhliain 1913 de bhunadh Giúdach. Níos déanaí ghlac Friedmann an t-ainm Robert Capa chuige féin le bheith níos cosúla le hainm Meiriceánach.

Bhí suim aige i bpolaitíocht na tíre agus bhí sé gnóthach i bhfeachtas in éadan an rialtais ag an am – gníomh a spreag é chun an Ungáir a fhágáil le dul go Berlin agus ansin chuig an Fhrainc. Thosaigh sé amach ag iarraidh a bheith ina scríbneoir ach fuair sé obair i mBerlin mar grianghrafadóir agus thaitin an obair go mór leis.

Bhuail sé i bPáras leis an Ghiúdach mhná as an Pholainn, Gerda Taro, a bhí ar a coimeád ó na Naitsithe. Thosaigh caidreamh grámhar agus gairmiúil eatarthu. Thaistil an bheirt acu le chéile ag tógáíl grianghraf i dtíortha a bhí i gcoimhlint lena chéile.

Bhí Capa ar láthair chogaidh cúpla uair:

• Cogadh Cathartha na Spáinne. Fuair Gerda Taro bás le linn cúlú a bhí á dhéanamh ag na poblachtaigh i 1937 agus í 26 bliain d’aois
• an Dara Cogadh Sín-Seapánach
• an Dara Cogadh Domhandaː mar sh. saighdiúirí Meiriceánacha ag teacht i dtír ar D-Day (Trá Omaha)
• Cogadh 1948 Araib-Iosraelach
• an Chéad Chogadh Ind-Síneach.

Is pictiúr íocónach é an ‘Saighdiúir ag Titim’

Ba chara Capa leis an scríbhneoir John Steinbeck agus thaistil sé go dtí an Rúis ina chuideachta sa bhliain 1947. Tá pictiúir a ghlac sé le feiceáil sa chur síos greannmhar a scríobh Steinbeck faoin turas – A Russian Journal.

Sa bhliain 1947, bhunaigh Capa Magnum Photos le Henri Cartier- Bresson, William Vandivert, David Seymour agus George Rodger.

Bhí caidreamh ag Capa leis an aisteoir Hollywood Ingrid Bergman. Bhí sise ag iarraidh go bpósfadh siad, ach ní raibh Capa ag iarraidh bogadh go Hollywood. Bhunaigh Alfred Hitchcock, a scannán Rear Window ar chaidreamh míshocair na beirte.

Bayeux

D'éag Capa i mbun a gcuid oibre sa bhliain i1950 in iardheisceart na hÁise le linn an chogaidh san Ind-Sín.

Conspóid

Tá conspóid ar bun anois faoi iontaofacht pictiúr clúiteach amháin a ghlac Capa a thaispeáineann mílísteoir Spáinneach ag rith síos le fána á scaoileadh le hurchar agus é ag titim sa ghleo.

Is pictiúr íocónach é an ‘Saighdiúir ag Titim’ ach deir an léachtóir José Manuel Susperregui nár glacadh é ar an mhachaire chatha i Cerro Murianao, mar a chreidtear, ach in áit tuaithe eile darb ainm Llano de Banda, cúig míle fichead ar shiúl. Rinne Susperregui, a mhúineann Cumarsáid in Ollscoil Thír na mBascach agus an ghrianghrafadóireacht mar shaincheird aige, mionscrúdú ar an phictiúr agus maíonn sé nach bhfuil tírdhreach an phictiúir ag teacht le tírdhreach Cero Muriano.