Máire Mhic Róibín
Ba í Máire Treasa Úna Mhic Róibín, nó Mary Robinson (21 Bealtaine 1944 a rugadh í) a bhí ina seachtú hUachtarán ar Éirinn, ó 1990 go 1997, agus ba í an chéad bhean sa phost sin.[1] Ard-Choimisinéir na Náisiún Aontaithe do Chearta an Duine ab ea í ó 1997 go 2002. Chaith sí sealanna freisin mar iníon léinn, abhcóide, bean feachtais agus ball de Sheanad Éireann (1969-1989). Sa lá atá inniu ann, caitheann sí formhór a cuid ama mar ghníomhaíoch ar son cearta daonna agus bíonn cónaí uirthi i Maigh Eo agus i Nua-Eabhrac.
.jpg)  | |
| Beathaisnéis | |
|---|---|
| Breith | (en) Mary Therese Winifred Bourke 21 Bealtaine 1944 80 bliana d'aois Béal an Átha, Éire |
| Ard-Choimisinéir na Náisiún Aontaithe um Chearta an Duine | |
| 12 Meán Fómhair 1997 – 12 Meán Fómhair 2002 ← José Ayala Lasso – Sérgio Vieira de Mello → | |
 7 Uachtarán na hÉireann | |
| 3 Nollaig 1990 – 12 Meán Fómhair 1997 ← Pádraig Ó hIrighile – Máire Mhic Ghiolla Íosa → | |
| Seanadóir na hÉireann | |
| 25 Aibreán 1987 – 5 Iúil 1989 Téarma parlaiminte: 18ú Seanad Éireann Toghcheantar: Ollscoil Átha Cliath | |
| Seanadóir na hÉireann | |
| 23 Feabhra 1983 – 3 Aibreán 1987 Téarma parlaiminte: 17ú Seanad Éireann Toghcheantar: Ollscoil Átha Cliath | |
| Seanadóir na hÉireann | |
| 13 Bealtaine 1982 – 21 Nollaig 1982 Téarma parlaiminte: 16ú Seanad Éireann Toghcheantar: Ollscoil Átha Cliath | |
| Seanadóir na hÉireann | |
| 8 Deireadh Fómhair 1981 – 16 Aibreán 1982 Téarma parlaiminte: 15ú Seanad Éireann Toghcheantar: Ollscoil Átha Cliath | |
| Seanadóir na hÉireann | |
| 27 Deireadh Fómhair 1977 – 16 Iúil 1981 Téarma parlaiminte: 14ú Seanad Éireann Toghcheantar: Ollscoil Átha Cliath | |
| Seanadóir na hÉireann | |
| 1 Meitheamh 1973 – 22 Meitheamh 1977 Téarma parlaiminte: 13ú Seanad Éireann Toghcheantar: Ollscoil Átha Cliath | |
| Seanadóir na hÉireann | |
| 5 Samhain 1969 – 30 Aibreán 1973 Téarma parlaiminte: 12ú Seanad Éireann Toghcheantar: Ollscoil Átha Cliath | |
| Faisnéis phearsanta | |
| Reiligiún | Caitliceachas |
| Scoil a d'fhreastail sé/sí | Coláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath Ollscoil Columbia Scoil Dlí Harvard Mount Anville Secondary School (en)  |
| Áit chónaithe | Zürich Éire |
| Gníomhaíocht | |
| Gairm | polaiteoir, múinteoir ollscoile, saineolaí dlí, abhcóide |
| Fostóir | Ollscoil Columbia Ollscoil Pretoria |
| Ball de pháirtí polaitíochta | Páirtí an Lucht Oibre (1977–1985) |
| Ball de | |
| Teangacha | Béarla agus an Ghaeilge |
| Teaghlach | |
| Céile | Nicholas Robinson |
Gradam a fuarthas
| |
Síniú  | |
| |
 
| |
Óige agus oiliúint
cuir in eagarRugadh Máire Treasa Úna Mhic Róibín (née de Búrca) ar an 21 Bealtaine 1944 i mBéal an Átha, Co. Mhaigh Eo. Ba dhochtúirí leighis a tuismitheoirí, Aubrey agus Tess. Bhí ceathrar mac acu agus ba í Máire an t-aon iníon a rugadh dóibh.
.jpg)
D’fhreastail sí ar Mheánscoil Mount Annville i mBaile Átha Cliath agus bhain sí céimeanna dlí amach i gColáiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath agus i Scoil Dlí Harvard. Phós sí Nicholas Robinson i 1970. Tá triúr leanaí acu: iníon agus beirt mhac.
Saol acadúil
cuir in eagar
Bhain Máire Mhic Róibín cáil amach go luath ina saol mar acadóir, mar abhcóide, mar bhean feachtais agus mar Sheanadóir.
Glaodh chun Bharra na hÉireann uirthi sa bhliain 1967 agus chun an Bharra Laistigh sa bhliain 1980. Glaodh chun Bharra Shasana agus na Breataine Bige uirthi chomh maith, sa bhliain 1973. Bhí sí ar fhoireann dhámh an dlí i gColáiste na Tríonóide ó 1968 go 1990 (mar Ollamh Reid[2] le reachtaíocht phionósach, leis an dlí bunreachtúil agus an dlí coiriúil agus le dlí na fianaise 1969-75 agus mar léachtóir le dlí Chomhphobal na hEorpa 1975-90).[3] Sa bhliain 1988, in éineacht lena fear céile Nick, chuir sí Ionad na hÉireann um an Dlí Eorpach ar bun i gColáiste na Tríonóide.
Saol polaitiúil
cuir in eagarToghadh í do Sheanad Éireann, mar ionadaí neamhspleách, den chéad uair i 1969 mar dhuine de thriúr ball an tSeanaid d'Ollscoil Bhaile Átha Cliath (Coláiste na Tríonóide). Chuaigh sí i mbun feachtas ar réimse leathan ceisteanna liobrálacha. I measc na saincheisteanna bhí: go mbeadh cead ag mná suí ar ghiúiréithe, go gcuirfí deireadh leis an gcosc a bhí ar mhná pósta a gcuid post sa státseirbhís a choimeád agus go mbeadh fáil dhleathach ar ghairis frithghiniúna. D’oibrigh sí ar feadh na mblianta mar chomhairleoir don fheachtas um athchóiriú an dlí i gcoinne na homaighnéasachta i dteannta David Norris, a bheadh ina sheanadóir d’Ollscoil Bhaile Átha Cliath ar ball.
Chláraigh Máire Mhic Róibín mar bhall de Pháirtí an Lucht Oibre i mí Iúil 1976. Ach níor éirigh lena hiarrachtaí go dtoghfaí ina Teachta Dála í. Ar dhá ócáid - sa bhliain 1977 agus arís i 1981 - sheas sí don Dáil ach theip uirthi. Ní raibh caidreamh éasca aici leis an bPáirtí ach an oiread.
.jpg)
Ghlac sí páirt shuntasach san fheachtas chun an suíomh stairiúil Lochlannach ar Ché an Adhmaid i mBaile Átha Cliath a shábháil. Ach sa deireadh d’éirigh le Bardas Bhaile Átha Cliath ceanncheathrú nua riaracháin a thógáil ar an láthair sin.
Sa bhliain 1985 d’éirigh sí as Páirtí an Lucht Oibre mar agóid faoin gComhaontú Angla-Éireannach a shínigh comhrialtas Ghearóid Mhic Gearailt le rialtas na Breataine faoi Margaret Thatcher. Bhí Bean Mhic Róibín den tuairim gur chóir dul i gcomhairle le polaiteoirí aontachtacha Thuaisceart Éireann maidir leis an gComhaontú, cé gur leasc leo siúd cumhacht pholaitiúil a roinnt le páirtithe eile ag an am sin.
Chaith sí ceithre bliana eile sa Seanad agus i 1989 shocraigh sí gan a hainm a chur ar aghaidh do thoghchán an tSeanaid arís.
Iarrthóir uachtaránachta
cuir in eagarAn bhliain dár gcionn, 1990, bhí toghchán uachtaránachta le bheith ann mar bhí an Dr. Pádraig Ó hIrighile le héirí as tar éis dhá thréimhse seacht mbliana a chaitheamh ina Uachtarán. Tháinig ceannaire Pháirtí an Lucht Oibre, Dick Spring, chuig Máire Mhic Róibín ag fiafraí di an mbeadh sí sásta a bheith ina hiarrthóir do Pháirtí an Lucht Oibre sa toghchán. Ghlac sí leis an tairiscint agus ba í an chéad ainmní ag Lucht Oibre agus ba í an chéad bhean riamh mar iarrthóir i dtoghchán uachtaránachta in Éirinn.
Léirigh sí arís is arís eile gur smaointeoir neamhspleách í. lomaí duine a dhearfadh anois go raibh sí ar an imeall; ní duine den ghnáth-chultúr polaitíochta fireann í Máire Mhic Róibín[4]. Cén fáth mar sin ar roghnaigh Páirtí an Lucht Oibre í mar iarrthóir don uachtaránacht? Bhí Dick Spring cinnte go raibh sé in am do dhuine níos óige, níos fuinniúla seasamh don phost. Dar le Fergus Finlay, scríobh sé féin agus John Rogers cur síos, as an nua, do phost an Uachtaráin.
.jpg)
Feachtas agus iontas
cuir in eagarRitheadh feachtas toghchánaíochta a bhí crua, láidir, ilghnéitheach. Thaistil an t-iarrthóir timpeall na tíre ag cur lena cuid tacaíochta i gcónaí, go mór mór i measc mhná na hÉireann.
B’as Tuaisceart Éireann iarrthóir Fhine Gael, Austin Currie. Cé go raibh obair fhónta pholaitiúil déanta aige mar chomhalta de Pháirtí Sóisialach agus Daonlathach an Lucht Oibre i dTuaisceart Éireann, ní raibh mórán aithne ag muintir na Poblachta air. Anuas air sin ní raibh sé sásta leis an socrú a rinneadh maidir le haistriú vótaí idir Fine Gael agus Páirtí an Lucht Oibre. Tuigeadh dó go raibh i bhfad níos mó spéise ag na meáin chumarsáide in iarrthóireacht Mhic Róibín agus, ar aon nós, níor thaitin Máire Mhic Róibín leis mar dhuine.
Ba é Brian Ó Luineacháin, an Tánaiste, an t-iarrthóir a bhí ag Fianna Fáil. Fear éirimiúil, gealgháireach a raibh aithne mhaith ag an bpobal air ab ea é. Bhíothas cinnte ag tús an fheachtais gur aige a bheadh an bua. Bhí Ó Luineacháin i bhfad chun cinn sna pobalbhreitheanna.
Ach ar 26 Deireadh Fómhair 1990, bhris an scannal "on mature recollection" amach.[5][6] Ach thug na bréaga ó Brian Lenihan seans do Mháire Mhic Róibín (duine ón taobh amuigh ag an am). Sa deireadh, ba í Máire Mhic Róibín an chéad bhean agus an chéad iarrthóir ó Pháirtí an Lucht Oibre a bhain amach post na hUachtaránachta in Éirinn.
Uachtarán na hÉireann
cuir in eagarAr 3 Nollaig 1990 insealbhaíodh Máire Mhic Róibín ina seachtú hUachtarán ar Éirinn. Thug sí saintréithe tábhachtacha léi chuig a post nua: intinn liobrálach, meabhair dhomhain, taithí pholaitíochta agus eolas forleathan ar an dlí. Chuir sí suim faoi leith sa diaspóra Éireannach - an líon mór imirceach Éireannach agus daoine gur de bhunadh Éireannach a sinsear scaipthe ar fud na cruinne. Chuir sí solas ar síorlasadh i gceann de na fuinneoga in Áras an Uachtaráin, a bhí le feiceáil ag an bpobal ón mbóthar, mar shiombail cuimhneacháin ar an diaspóra seo.
Chuir sí fáilte roimh chumainn spóirt, roimh ghrúpaí ón earnáil dheonach agus charthannachta agus roimh lucht léinn go dtí Áras an Uachtaráin. Thug sí cuairt ar mhisinéirí ó Éirinn ag obair thar lear, ar chumainn phobail i dTuaisceart Éireann, ar imeachtaí spóirt idirnáisiúnta, ar an bPápa, ar an Dalai Lama. Le linn a tréimhse mar Uachtarán thug sí dhá aitheasc os comhair Thithe an Oireachtais. Dúradh ag an am go raibh na hóráidí rófhada agus doiléir.
Thug an tUachtarán Mhic Róibín cuairt ar Ruanda áit ar tharraing sí aird an domhain mhóir ar an bhfulaingt agus ar an ocras sa tír mar thoradh ar an gcogadh cathartha. I ndiaidh na cuairte sin labhair sí ag preasagallamh agus bhí na deora léi. Thaispeáin an eachtra sin taobh bog, mothálach an Uachtaráin nach raibh feicthe ag an bpobal roimhe sin.
Saol agus obair iar-uachtaránachta
cuir in eagar.jpg)
D'éirigh Máire Mhic Róibín as oifig mar Uachtarán an 12 Meán Fómhair 1997 chun glacadh le ceapachán mar Ard-Choimisinéir na Náisiún Aontaithe um Chearta Daonna. Ról abhcóideachta a bhí ina post nua, ag leagan amach cláir chearta daonna taobh istigh de na Náisiúin Aontaithe agus go hidirnáisiúnta.
Ba í an chéad Ard-Choimisinéir um Chearta Daonna a thug cuairt ar an Tibéid, i 1998. Rinne sí clamhsán le rialtas na Stát Aontaithe maidir lena pholasaí i leith phionós an bháis. Tháinig deireadh lena tréimhse mar Ard-Choimisinéir na Náisiún Aontaithe um Chearta Daonna i 2002 agus í faoi bhrú ag Stáit Aontaithe Mheiriceá.
Chuir sí Fíorú na gCearta: an Tionscnamh um Dhomhandú Eiticiúil (2002-10) ar bun.
I samhradh na bliana 2007 thug Nelson Mandela, Graça Machel agus Desmond Tutu grúpa de cheannairí an domhain le chéile lena saíocht, a gceannaireacht agus a n-ionracas a chur ag obair chun fadhbanna móra an chine dhaonna a fhuascailt. Tugadh cuireadh do Mháire Mhic Róibín a bheith ina ball de Na Saoithe. B'é an tArdeaspag Tutu cathaoirleach na meithle.
In Eanáir 2009 ceapadh Máire Mhic Róibín ina ceannaire ar an gCoimisiún Idirnáisiúnta Dlí-eolaithe. Bhronn Uachtarán Stáit Aontaithe Mheiriceá, Barack Obama, Bonn Saoirse an Uachtaráin uirthi ar 12 Lúnasa 2009, as a cuid oibre ar son cearta daonna.[7]
Tá sí ina hUachtarán ar Fhoras Mháire Mhic Róibín - Ceartas Aeráide. Cosnaíonn sí cás na bpobal sna tíortha atá i mbéal forbartha atá á gcreachadh ag an athrú aeráide.[8]
Tagairtí
cuir in eagar- ↑ president.ie. "Childrens Section - Stair / Who Past". president.ie. Dáta rochtana: 2020-05-19.
- ↑ Ceapadh í ina hOllamh Reid le Dlí Coiriúil, post ardcháile a bhronntar ar abhcóidí sároilte, sa bhliain 1969.
- ↑ Scoil Dlí, COBÁC. "Máire Mhic Róibín" (ga). www.facebook.com. Dáta rochtana: 2020-11-07.
- ↑ Mhic Eoin, Eithne - Uachtaráin na hÉireann (Foras na Gaeilge), lch 63
- ↑ "SCANNAL Mature Recollection | RTÉ Presspack". presspack.rte.ie. Dáta rochtana: 2020-10-26.
- ↑ Newstalk. "All the President's man: How a scandal surrounding a student interview kept Brian Lenihan out of the Ãras". Newstalk. Dáta rochtana: 2020-10-26.
- ↑ "US Presidential honour for Robinson" (as en) (2009-08-12).
- ↑ Máire Ní Fhinneadha (8 Márta 2023). "Mná sa saol poiblí á gcomóradh ar stampaí do Lá Idirnáisiúnta na mBan" (ga-IE). Tuairisc.ie. Dáta rochtana: 2024-03-03.