An Spáinn

Is tír í an Spáinn (Spáinnis: España), nó Ríocht na Spáinne go hoifigiúil (Spáinnis: Reino de España), atá suite in iardheisceart na hEorpa ar leithinis na hIbéire.

An Spáinn
Reino de España (es)
Bratach Armas
Aintiún	Marcha Real (1939)
Mana	«Plus ultra»
Ainmnithe in ómós	Hispania
Suíomh
40° 12′ N, 3° 30′ O
Príomhchathair	Maidrid
Daonra
Iomlán	47,415,750 (2021)
• Dlús	93.71 hab./km²
Déamainm	Spáinneach
Teanga oifigiúil	an Spáinnis
Reiligiún	neamh-shainchreidmheach
Tíreolaíocht
Cuid de	an Eoraip Pyrenees–Mediterranean Euroregion (en) an tAontas Eorpach an Limistéar Eorpach Eacnamaíoch
Achar dromchla	505,990 km²
Suite i nó in aice le limistéar uisce	an tAigéan Atlantach, an Mheánmhuir, An Mhuir Chantabrach agus Alboran Sea (en)
Pointe is airde	Teide (3,718 m)
Pointe is ísle	Mina de Las Cruces (en) (−107 m)
Ar theorainn le	Andóra an Fhrainc Maracó Giobráltar an Phortaingéil (1910–)
Sonraí stairiúla
Leanann sé/sí	an Mhonarcacht Easpáinneach, Coróin na hAragóine, Impireacht na Spáinne, Ríocht na hAragóine agus Chéad Phoblacht na Spáinne
14 Márta 1516:  Monarcacht cúis leis seo Dynastic union of Aragon and Castile (en) 1715 (<1715):  Teaghlach Bourbon (An Spáinn) cúis leis seo Q1990620, Q688939 19 Márta 1812 ↔ 4 Bealtaine 1814:  Bunreacht na Spáinne, 1812 ↔ Liberal state (Spain) (en) 9 Nollaig 1931 ↔ 1 Aibreán 1939:  Bunreacht na Spáinne, 1931 ↔ Poblacht 29 Nollaig 1978:  Bunreacht na Spáinne (Spanish transition to democracy (en) )
Eachtra thábhachtach	Nueva Planta decrees (en) (1707, 1716) Bunreacht na Spáinne, 1812 (1812) Bunreacht na Spáinne, 1931 (1931) Bunreacht na Spáinne (29 Nollaig 1978) Spanish transition to democracy (en) Cogadh Cathartha na Spáinne Carlist Wars (en) Third Council of Toledo (en) Céadchuairt Chríostóir Colambas go Meiriceá An Athghabháil Cogadh na Saoirse
Saoire phoiblí	Lá Caille (1 Eanáir) Lá Idirnáisiúnta na nOibrithe (1 Bealtaine) Deastógáil Mhuire Spanish national day (en) (12 Deireadh Fómhair) Spanish Day of the Constitution (en) (6 Nollaig) Féile Mhuire gan Smál (8 Nollaig) An Nollaig (25 Nollaig) Eipeafáine (6 Eanáir) Aoine an Chéasta (2 lá roimh an Cháisc)
Eagraíocht pholaitiúil
Córas rialtais	monarcacht pharlaiminteach
Comhlacht feidhmiúcháin	Rialtas na Spáinne
Comhlacht reachtach	Cortes Generales (en)
• Monarc na Spáinne	Francisco Franco (1936–1975)
• Príomh-Aire na Spáinne	Pedro Sánchez Pérez-Castejón (2018–)
Údarás breithiúnach is airde	Cúirt Uachtarach na Spáinne
Eacnamaíocht
OTI ainmniúil	1,427,380,681,295 $ (2021)
OTI ainmniúil in aghaidh an duine	29,993.06 $ (2019)
Airgeadra	Euro
Aitheantóir tuairisciúil
Lonnaithe i gcrios ama	UTC+01:00 UTC+02:00 UTC±00:00 (a na hOileáin Chanáracha, am caighdeánach) UTC+01:00 (a na hOileáin Chanáracha, am samhraidh) Europe/Madrid (en)
Fearann Idirlín barrleibhéil	.es
Glaochód	+34
Uimhir theileafóin éigeandála	112, 061 agus 091
Cód tíre	ES
Cód NUTS	ES
Eile
Suíomh gréasáin	administracion.gob.es

Is ball den Aontas Eorpach í agus is monarcacht bhunreachtúil í.

Tá tionchar ag an Spáinn ar fud an domhain: sa lá atá inniu ann, tá 500 milliún daoine ag labhairt na Spáinnise.

Tíreolaíocht 

Le 194,884 mi² (504,782 km²), is í an Spáinn an 51ú tír is mó ar domhan.

San iarthar tá teorainn aici leis an bPortaingéil, ó dheas tá Giobráltar (réigiún de chuid na Ríochta Aontaithe) agus Maracó, (de bharr na cathracha i dtuaisceart na hAfraice; Ceuta agus Melilla).

San oirthuaisceart, in aice le sliabhraon na bPiréiní, tá teorainn aici leis an bhFrainc agus Andorra.

Tá na hOileáin Bhailéaracha sa Mheánmhuir, agus Na hOileáin Chanáracha san Aigéain Atlantach chomh maith.

Sa Chatalóin tá baile beag timpeallaithe ag an bhFrainc, Llívia.

Tá lár na Spáinne lán le sliabhraonta agus talamh ard, mar shampla Sierra Nevada. Sna hairde seo éiríonn na haibhneacha móra; an Tagus, an Ebro, an Duero, an Guadiana agus an Guadalquivir.

Tá machairí glárach ar fud an chósta. Is í an Guadalquivir in Andalucía an ceann is mó sa tír.

Réigiúin

Tá an tír roinnte i 17 réigiúin de réir bunreacht 1978.

Is í Maidrid príomhchathair na tíre. Tá sí lonnaithe i gceartlár na leithinse.

Is í Barcelona an dara chathair is mó sa tír agus príomhchathair na Catalóine.

• An Andalúis
• An Aragóin
• Asturias nó Asturies as Astúiris
• Na hOileáin Bhailéaracha nó Illes Balears as Catalóinis
• An Tír Bhascach Theas nó Euskadi as Bascais
• Na hOileáin Chanáracha
• Cantabria
• An Chatalóin nó Catalunya as Catalóinis
• an Chaistíl-La Mancha
• an Chaistíl agus León
• Extremadura
• An Ghailís nó Galicia nó Galiza as Gailísis
• La Rioja
• Comhphobal Maidrid
• Réigiún Murcia
• Navarra nó Nafarroa as Bascais
• An Comhphobal Vaileinseach nó Comunitat Valenciana as Vaileinsis

Is cathracha féinrialaithe iad Ceuta agus Melilla, chomh maith.

Stair

Príomhalt: Stair na Spáinne

Bhí an tír aontaithe sa 15ú haois i ndiaidh pósadh na Monarcaí Caitliceacha agus deireadh an Reconquista sa bhliain 1492. D'fhás cumhacht na tíre go mór ina dhiaidh sin.

• Réamhstair na Spáinne
• Stair na Rómhánach
• Na Viseagotaigh
• Ionradh na Moslamach
• Al Andalus
• An Athghabháil
• Teach na hOstaire
• Teach na mBúrbónach
• An Eagnaíocht
• Cogadh na Saoirse
• Athghairm an Absalóideachais
• Réabhlóid Liobrálach agus an Stát Bunreachtúil
• Chéad Phoblacht na Spáinne
• Athghairm na mBúrbónach
• Dara Poblacht na Spáinne
• Cogadh Cathartha na Spáinne
• An Deachtóireacht
• An Idirthréimhse

Eacnamaíocht

Banc Ceannais na Spáinne

Úsáidtear an euro mar airgeadra sa Spáinn. Dar le tuairisc na bliana 2017 ón gCiste Airgeadúil Idirnáisiúnta, is é geilleagar na Spáinne an 16ú ceann is mó ar domhan de réir olltáirgeacht intíre (OTI) paireachta cumhacht cheannaigh (PCC), agus an 14ú ceann de réir OTI ainmniúla. De réir OTI PCC de réir chónaithigh, is an 34ú geilleagar is mó ar domhan atá ag an Spáinn, é ar $38,171 don chónaitheach.

De réir Innéacs Forbartha Daonna, Socraithe don Éagothroime, 2019 na Náisiún Aontaithe (en), innéacs a dhéanann iarracht an caighdeán maireachtála a thomhas i ngach tír de réir gnéithe eacnamaíochta agus neamheacnamaíochta, is í an 37ú tír is forbartha ar domhan í an Spáinn, as 150 tír a tomhaiseadh. Cuireann sé sin í mar an 24ú tír is forbartha as 27 ballstát an Aontais Eorpaigh. I dTuarascáil Sonais Domhanda 2018 na Náisiún Aontaithe, meastar gurb í an Spáinn an 36ú tír is sona, as 156 tír.

I Mí Eanáir 2020, is ag 13.7% a bhí ráta dífhostaithe na tíre, an dara leibhéal is airde san Aontas Eorpach.