An Tarbh

Is ceann de réaltbhuíonta an stoidiaca é an Tarbh (♉). Taurus, a chiallaíonn tarbh, an t-ainm Laidine a thugtar air. Is réaltbhuíon mhór é an Tarbh, a shuíonn go feiceálach ar spéir an gheimridh idir an Reithe, atá ar an taobh thiar de, agus an Cúpla, atá ar an taobh thoir de; tá Peirséas agus an tAra suite ar an taobh thuaidh de; tá an Bodach ar an taobh thiar theas de; agus tá an Abhainn is an Míol Mór ar an taobh thoir theas de.

An Tarbh

an Tarbh
Ainm Laidine (IAU)	Taurus
Nod	Tau
Ginideach Laidine	Tauri
Siombalaíocht	an Tarbh
Dronairde	4 h
Diallas	15°
Achar	797 céim cearnach Céim 17ú
Líon na réaltaí (amharcmhéid < 3)	3
Réalta is gile	Aldebaran (α Tau) (méid 0.9)
Dreigecheathanna	Táiridí Beta Táiridí
Réaltbhuíonta ar theorainn leista	an tAra Peirséas an Reithe an Míol Mór an Abhainn an Bodach an Cúpla
Infheicthe sna leithid idir +90° agus −65° Sárfheicthe i rith na míosa seo: Eanáir an infheictheacht is fearr

Príomhghnéithe

Tá adharca an Tairbh ag síneadh siar, léirithe ag Elnath (β Tau, atá páirteach de réir seanchais idir an Tarbh agus an Ara) agus ζ Tau.

• α Tau: suíonn Aldebaran, réalta gheal dhearg den bheagán ar an spéir atá den chéad mhéid, i lár na réaltbhuíne seo.

• κ Tau:

• λ Tau:

• σ Tau:

Réada suntasacha domhainspéire

• M45: in oirthear na réaltbhuíne suíonn ceann de na réaltbhraislí oscailte is cáiliúla, an Phléadach, atá an-infheicthe ag an tsúil fhornocht.

• Hyades: taobh thall d'Aldebaran suíonn na Hyades, an réaltbhraisle oscailte is gaire dúinn a bhfuil cruth braisle uirthi (murab ionann is Réaltbhraisle Ghluaisteach Ursa Major atá chomh gar sin nach bhfuil cruth braisle uirthi). Déanann Aldebaran agus na Hyades V mór ar an spéir a léiríonn ceann an tairbh.

• M1: is réada eile é Réaltnéal an Phórtáin (M1), atá infheicthe trí theileascóp; iarsma ollnóva ar an taobh thoir thuaidh de ζ Tau atá ann. Bhí an pléascadh seo chomh geal sin gurbh fhéidir é a fheiceáil i lár an lae ghil. Aimsíodh ar 4 Iúil sa bhliain 1054 é ag lucht réalteolaíochta na Síne agus an Domhain Ioslamaigh, agus ag na hIndiach-Mheiriceánaigh (a bhreac síos ar a bpotaireacht é).

Réaltaí

Réaltaí a bhfuil ainmneacha dílse orthu:

• Aldebaran nó Cor Tauri nó Parilicium (87/α Tau) - 0.87

  < الدبران ad-dabarān an té atá sna sála [ag an bPléadach]

  < cor tauri croí an tairbh

• El Nath [Alnath, Nath] (112/β Tau) 1.65

  < النطح an-naţħ (an adharc) ag tabhairt sonc

• Tien Kwan nó Alheka (123/ζ Tau) 2.97

  < 天關 tiānguān an mám neamhaí

  < :*: < ? al-haq'ah ?an spota bán

Réaltaí a bhfuil ainmneacha Bayer orthu:

35/λ Tau 3.41; 49/μ Tau 4.27; 38/ν Tau 3.91; 2/ξ Tau 3.73; 1/ο Tau 3.61; 73/π Tau 4.69; 94/τ Tau 4.27; 59/χ Tau 5.38; 52/φ Tau 4.97; 42/ψ Tau 5.21; 50/ω Tau 4.93; 88/d Tau 4.25; 30/e Tau 5.08; 5/f Tau 4.14; 97/i Tau 5.08; 98/k Tau 5.79; 106/l Tau 5.28; 104/m Tau 4.91; 109/n Tau 4.96; 114/o Tau 4.88; 44/p Tau 5.39; 66/r Tau 5.10; 4/s Tau 5.14; 6/t Tau 5.76; 29/u Tau 5.34; 37/A¹ Tau 4.36; 39/A² Tau 5.90

Réaltaí a bhfuil ainmneacha Flamsteed orthu:

7 Tau 5.95; 9 Tau 6.72; 10 Tau 4.29; 11 Tau 6.11; 12 Tau 5.55; 13 Tau 5.68; 14 Tau 6.13; 18 Tau 5.66; 24 Tau 6.3 ; 26 Tau 6.47; 31 Tau 5.66; 32 Tau 5.62; 33 Tau 6.05; 36 Tau 5.46; 40 Tau 5.32; 41 Tau 5.18; 43 Tau 5.51; 45 Tau 5.71; 46 Tau 5.29; 47 Tau 4.84; 48 Tau 6.31; 51 Tau 5.64; 53 Tau 5.50; 55 Tau 6.85; 56 Tau 5.34; 58 Tau 5.26; 60 Tau 5.72; 62 Tau 6.34; 63 Tau 5.64; 64 Tau 4.80; 67 Tau 5.27; 68 Tau 4.30; 70 Tau 6.44; 71 Tau 4.48; 72 Tau 5.53; 75 Tau 4.96; 76 Tau 5.90; 80 Tau 5.58; 81 Tau 5.47; 83 Tau 5.40; 84 Tau 6.28; 85 Tau 6.01; 89 Tau 5.78; 93 Tau 5.45; 95 Tau 6.18; 96 Tau 6.09; 99 Tau 5.79; 101 Tau 6.75; 103 Tau 5.50; 105 Tau 5.84; 108 Tau 6.26; 110 Tau 6.09; 111 Tau 5.00; 113 Tau 6.23; 115 Tau 5.40; 116 Tau 5.52; 117 Tau 5.77; 118 Tau 5.47; 119 Tau 4.32; 120 Tau 5.67; 121 Tau 5.37; 122 Tau 5.53; 125 Tau 5.18; 126 Tau 4.84; 129 Tau 6.00; 130 Tau 5.47; 131 Tau 5.72; 132 Tau 4.88; 133 Tau 5.28; 134 Tau 4.89; 135 Tau 5.54; 136 Tau 4.56; 137 Tau 5.60; 139 Tau 4.81; 141 Tau 6.36

Réaltaí suntasacha eile:

• HD 37124 7.68 – tá dhá phláinéad aici
• T Tau 9.60 – réalta athraitheach, fréamhshamhail réaltaí athraitheacha T Tauri
• RV Tau 9.60 – réalta athraitheach, fréamhshamhail réaltaí athraitheacha RV Tauri
• Pulsár an Phortáin – pulsár i Réaltnéal an Phortáin

Réaltaí ar réaltbhraisle na Hyades:

Hyades < ‘Υάδες

Réaltaí a bhfuil ainmneacha dílse orthu:

• Hyadum I [Prima Hyadum, Primus Hyadum] (54/γ Tau) 3.63
• Hyadum II [Secunda Hyadum, Secundus Hyadum] (61/δ Tau) 3.77

• Ain nó Oculus Borealus (74/ε Tau) 3.53

  < عين ^cain súil

  < oculus boreālus an tsúil thuaidh

Réaltaí a bhfuil ainmneacha Bayer orthu:

77/θ¹ Tau 3.84; 78/θ² Tau 3.40; 102/ι Tau 4.62; 65/κ Tau 4.21; 86/ρ Tau 4.65; 91/σ¹ Tau 5.08; 92/σ¹ Tau 4.67; 69/υ Tau 4.28; 79/b Tau 5.02; 90/c¹ Tau 4.27; 57/h Tau 5.58

Réaltaí ar réaltbhraisle na Pléadaí:

Réaltaí a bhfuil ainmneacha dílse orthu:

• Alcyone (25/η Tau) – dúbailte 2.85, 8.3 < Αλκυώνη
• Celaeno [Celeno] (16 Tau) 5.45 < Κελαινό
• Electra (17 Tau) 3.72 < Ηλέκτρα
• Taygeta [Taÿgete] (19/q Tau) 4.30 < Ταΰγετη
• Maia (20 Tau) 3.87 < Μαία
• Asterope < Αστεροπή

• Sterope I (21 Tau) 5.64
• Sterope II (22 Tau) 6.43

• Merope (23 Tau) 4.14 < Μερόπη
• Atlas (27 Tau) 3.62 < Άτλας
• Pleione (28 Tau) 5.05 < Πληϊόνη

Miotaseolaíocht

De réir mhiotaseolaíocht na Gréige, is ionann an réaltbhuíon seo agus an riocht-tairbh a ndeaca Séas ann chun Europa banphrionsa Fhéiníceach a fhuadach; agus mar sin de ba é Taurus athair an Mhíonótáir. Mar sin, ós rud é gur gá ceantar na spéire dá ngairtear an Mhuir a thrasnú chun an Tarbh a shroicheadh ar dhul tríd an stoidiaca, bíonn baint éigin ag an réaltbhuíon seo le bunús mhiotas an Tairbh Chréataigh, ceann de Dhá Shaothar Déag Earcail.

De réir mhiotaseolaíocht na Measpatáime, áfach, tugadh MUL.GUD.AN.NA [gu4.an.na] ar an réaltbhuíon seo, a chiallaíonn Tarbh na bhFlaitheas nó Tarbh Anu. Ionannaíodh an réaltbhuíon leis an tarbh a raibh Gilgamesh ag troid leis.

Astralaíocht

Ní hionann comhartha astralaíoch an Tairbh a nglacann an Domhan Thiar leis agus an réaltbhuíon réalteolaíoch is an comhartha astralaíoch Hiondúch atá ar aon ainm leis. Tá an chéad cheann ar an stoidiaca trópaiceach (Aibreán 20 - Bealtaine 20) agus tá an dara ceann ar an stoidiaca réaltach (Bealtaine 14 - Meitheamh 19).

De réir cosmeolaíochtaí áirithe, tá baint éigin ag an Tarbh le dúil chlasaiceach an Cré, agus mar sin de aithnítear mar chomhartha na cré é (mar aon leis an Maighdean agus an nGabhar). Is ceann é freisin de na ceithre chomhartha dhaingne (i dteannta na Scairpe, an Leoin, agus an Uisceadóra). Is é an Scairp is frithchomhartha polach leis. Is é an Tarbh áitreabh Véineas agus ardú na Gealaí.

Dár ndóigh, is é an tarbh a mbaintear úsáid as mar shiombail an Tairbh.

Baineann gach comhartha astralaíoch le roinn éigin an choirp, agus tuigtear an roinn sin mar ionad a chumhachta. Rialaíonn an Tarbh an muineál agus na guaillí.

Naisc sheachtracha

• Yale Bright Star Catalog
• an Tarbh ar shuíomh Robin Gatter Curtha i gcartlann 2005-03-20 ar an Wayback Machine
• Ian Ridpath's Star Tales
• an Tarbh agus Miotaseolaíocht an Domhain
• an Tarbh ar shuíomh Richard Dibon-Smith
• Peoria Astronomical Society: an Tarbh Curtha i gcartlann 2005-09-04 ar an Wayback Machine
• The Deep Photographic Guide to the Constellations: an Tarbh

Tagairtí

• Burnham, Robert Jr. (1966, 1978). Burnham's Celestial Handbook: An Observer's Guide to the Universe Beyond the Solar System, v.3. General Publishing Company, Ltd., Toronto. ISBN 0-486-23673-0.